Naar hoofdinhoud

Van U is de aarde - inleiding

In het christelijk geloof belijden we dat de aarde Gods schepping is en de plaats waar God zich openbaart. Maar wat betekent dat in een tijd waarin klimaatproblemen en ecologische crises zich aan ons opdringen? Hoe verhouden wij én kerkelijke gemeente(n) ons theologisch tot de aarde die we bewonen en bewerken? In deze (inleidende) tweedaagse cursus gaan we in op deze vragen en verkennen we hoe we het gesprek hierover in de kerkelijke gemeente constructief kunnen voeren. 

Theologie en de aarde - snuffelen aan de oppervlakte


We ‘snuffelen’ in de cursus Van U is de Aarde aan de grond onder onze voeten met het oog op liturgisch, homiletisch en diaconaal handelen van de gemeente. Dat doen we aan de hand van bestudeerde literatuur, bespreking daarvan en gesprek daarover, en door hoor-werkcolleges vanuit verschillende disciplinaire perspectieven. 

Dat begint met een verkenning van onze geschiedenis. De natuur en de kosmos hebben in vrijwel alle perioden van de menselijke geschiedenis in religies een rol van betekenis gespeeld. In het christelijk geloof is dat niet anders: al eeuwenlang wordt gesproken over de aarde als Gods schepping en de natuur als en plaats waar God zich openbaart. In theologische begrippen zoals rentmeesterschap en incarnatie hebben theologen proberen te vangen dat eerbied voor de schepping een basishouding is voor de manier waarop mensen de aarde bewonen en bewerken. 

Maar hoe vertalen we dit naar een adequate theologische verhouding tot de aarde in onze eigen praktijk als gemeentepredikant? Nu wereldwijd met zorg gesproken wordt over klimaatproblemen en ecologische crises, lijken we een nieuwe theologische doordenking nodig te hebben, die recht doet aan de lokale (geloofs)context. Het gesprek hierover in de gemeente blijkt vaak lastig te zijn. Tegelijkertijd: je hoort bij elkaar, en juist vanwege de gedeelde ‘bedding’ biedt onbegrip ook kansen: een lokale gemeenschap is bij uitstek de plaats waar het gesprek over de grond waarop wij leven en werken gevoerd kan worden. Het zal nodig zijn om in de kerk elkaars taal te leren verstaan. Op de ene plaats zijn ‘groen’ en ‘duurzaam’ theologisch relevante begrippen, op de andere bieden noties als ‘de zonde’ en ‘het heil in Jezus Christus’ meer raakvlakken met het daar geleefde geloof. Alleen taal die lokaal gehoor vindt, vindt nieuwe toegangen tot een theologie wortelt in geloof en tegelijkertijd ‘met de poten in de klei staat’. 

De vragen over de aarde, milieu, klimaat zijn zeer urgent en spelen in de gemeente ook een grote rol. Een theologische bezinning daarover is van groot belang.(Bron: Deelnemer over de cursus in 2022)

  • Doel

    Na afloop van de cursus hebben deelnemers:

    • een begin gemaakt met het herinterpreteren van theologie, theologische teksten en praktijken vanuit de actuele context van een aarde die zucht onder de wijze waarop mensen haar bewonen en bewerken;
    • hun kennis vergroot van de (historisch) innige relatie tussen religie en natuur en kosmologie;
    • hun vaardigheden vergroot om in liturgische, homiletische, en diaconale praktijken met deze thematiek om te gaan;
    • hun eigen theologische vragen geformuleerd ten aanzien van de relatie tussen God, de aarde en al wat daar leeft en de menselijke omgang daarmee, en concrete doelen geformuleerd om met deze thematiek in de lokale gemeente/op de eigen plaats verder aan de slag te gaan.
  • Competenties

    • Hermeneutische competentie
    • Verbindende, represtentatieve en missionaire bekwaamheid (intermediair)
    • Homiletische, liturgische en didactische bekwaamheid (voorganger)
  • Doelgroep

    Predikanten en hbo-theologen die theologisch willen reflecteren op de aarde, de grond, en het klimaat in de 21e eeuw en het gesprek daarover in de gemeente geïnformeerd willen voeren.

  • Voorbereiding

    • Invullen van een intakeformulier (zie BlackBoard).
    • Bestuderen van 300 pagina’s naar keuze van titels uit de literatuurlijst en kritische bespreking van een deel van de literatuur (zie BlackBoard).
  • Opzet

    Voorlopig Programma (cursus 2024)

    Dag 1 Verkenning 
    Met Mirella Klomp, Eward Postma en Kerstin Menzel

    10.00u

    • Welkom, kennismaking en
    • literatuurbespreking met elkaar

    12.30u Lunchpauze
    14.00u Vervolg programma
    16.00u Excursie Landgoed Kraaybeekerhof (Driebergen) met rondleiding door de tuinder
    18.00u Maaltijd              
    19.15u Vervolg programma programma
    21.15u Viering in de kapel

    Dag 2 Disciplinaire perspectieven op de thematiek, plenair en verwerking groepen
    Met Gert van Klinken, Thijs Tromp, Ciska Stark, Mirella Klomp en Eward Postma.

    08.45u Viering in de kapel
    09.15u 

    • Historisch perspectief: de rol van natuur in religie (Gert van Klinken)
    • Empirisch-theologisch perspectief: boeren over de taal van de aarde (Mirella Klomp)

    12.30u Lunch
    13.30u 

    • Liturgisch perspectief: vrucht van de aarde, werk van mensenhanden: gaven in de eredienst  (Eward Postma)
    • Homiletisch perspectief: preken over de grond (Ciska Stark)
    • Diaconaal perspectief: solidariteit met de mensen én de aarde (Thijs Tromp)

    17.30u Maaltijd
    18.30u Terugblik en afsluiting
    19.30u Afscheid

  • Toetsing

    Deelnemers schrijven na afloop een procesnota van min. 2000, max. 2500 woorden, waarin ze hun leerproces beschrijven, daarin in gesprek gaan met de literatuur en concrete doelen formuleren om met deze thematiek in de lokale gemeente/op de eigen plaats verder aan de slag te gaan. Deze procesnota dienen zij uiterlijk 3 juli te uploaden naar BlackBoard. 

  • Literatuur

    Deelnemers maken een eigen selectie van 300 pagina’s uit onderstaande literatuurlijst:


    (het staat potentiele deelnemers vrij nog andere literatuursuggesties aan te dragen, de definitieve literatuurlijst is vanaf 6 weken voor aanvang van de cursus beschikbaar via BlackBoard)

  • Studiebelasting

    De studiebelasting bedraagt 2 EC (= 56 uur), globaal als volgt opgebouwd:

    • Tweedaagse Nieuw Hydepark, incl. schriftelijke intake: 18 uur
    • Literatuurstudie ter voorbereiding op de tweedaagse (300 pp.):  33 uur
    • Toetsing: 5 uur
  • Data en locatie

    Er zijn op dit moment nog geen nieuwe data en locatie bekend. De verwachting is dat een nieuwe cusus in 2025 gepland zal worden. Cursussen vinden doorgaans plaats op een centrale locatie in het land.

    Er wordt een 1-persoonskamer gereserveerd.

  • Kosten

    De kosten voor de tweedaagse bedragen € 768. Dat is inclusief het  verblijf, maaltijden en overnachting op Hydepark. De maaltijden bij deze cursus zijn vegatarisch.

    Voor predikanten en kerkelijk werkers die nog (minimaal) 2 punten hebben in het kader van het aangestuurde deel van de PE wordt deze cursus door de Landelijke Kerk (PKN) vergoed.

    Je ontvangt een factuur van ons voor deze cursus. Als je binnen je PE-budget nog recht hebt op vergoeding, dan kun je de kosten van de cursus geheel of gedeeltelijk declareren bij de Landelijke Kerk (PKN) (zo nodig ook vóór betaling). Het declaratieformulier vind je op de website van de PKN, evenals meer uitleg over je budget en de regeling. De informatie en de link naar het formulier staan daar onder de kop ‘Voortgezette nascholing - studiekosten aangestuurd aanbod’.

  • Inschrijven

    De cursus in 2024 is afgerond. Je kunt je belangstelling voor een volgende cursus kenbaar maken via onderstaande button:

  • Docenten

    Dr. Mirella Klomp, Dr. Eward Postma en gastdocenten.

  • Gerelateerde cursussen

    Van U is de aarde biedt twee cursussen voor predikanten en hbo-theologen die theologisch willen reflecteren op de aarde, de grond, en het klimaat in de 21e eeuw, en het gesprek daarover in de gemeente geïnformeerd willen voeren. Dat wordt concreet toegespitst, door in te zoomen op de lokale grond en de theologische uitdagingen waar die ons voor stelt (denk aan: een gemeente is eigenaar van de begraafplaats naast de kerk; een diaconie heeft landbouwgrond in bezit en verpacht die, maar ook: hoe te bidden of te preken als de maatschappelijke polarisatie rond klimaat in een lokale gemeenschap sterk gevoeld wordt?). De vragen die deelnemers vanuit hun eigen context inbrengen, maken het beoogde theologische gesprek concreet.

    De beide cursussen hebben verschillende doelstellingen. Ze zijn te combineren, maar ook los van elkaar te volgen.

Ik zocht diepgang op dit thema omdat ik het gevoel heb dat ik stok qua diepgang. De cursus bood allerlei handreikingen om verdiepingsslagen te maken.(Bron: Cursusevaluatie 2022)