Exegetische werkplaats - Filippi als inspiratie voor vandaag

Predikanten, kerkelijk werkers en (s)prekers die affiniteit hebben met exegese en minimaal basale kennis van de brontalen.

Na de cursus

• ben je in staat om de brief aan de Filippenzen en Handelingen 16 te lezen in de historische context van het Romeinse rijk
• ben je in staat om recente ontwikkelingen in het bijbelonderzoek toe te passen op een perikoop uit de behandelde Bijbelgedeeltes
• ben je in staat om de historische lezing van de tekst te verbinden met één van de hedendaagse vraagstukken: protest en omgang met machthebbers, lijden en navolging, slavernij, genade in een prestatiemaatschappij

• Vooraf doe je een verkennende opdracht bij een gedeelte uit de brief aan de Filippenzen of Handelingen 16. Je kunt je ongeveer een maand van tevoren intekenen voor een tekstgedeelte. Onderdeel van de opdracht is deze passage te lezen met een doelgroep van buiten je vertrouwde context en daar inzichten en vragen bij de tekst op te halen.
• Daarnaast lees je een gevarieerde selectie literatuur ter voorbereiding op de verschillende onderdelen en thema’s. Ook dit volgt t.z.t.

Dag 1: literaire en historische context

• Lied en liturgie (o.a. hymne Fil. 2): hoe belangrijk was vorm, stijl en poëzie voor Paulus? En hoe kunnen we ook de vorm van de tekst laten spreken in een dienst?
• Historische achtergrond Filippi als kolonie van Rome, waar de macht van het Romeinse rijk overal zichtbaar is. Wat betekent de ‘vrede van God’ (Fil. 4:7) als je leeft onder imperiale grootmachten met hun eigen ideeën over ‘vrede’?
• Aards en hemels burgerschap: in zijn brief schrijft Paulus over het burgerschap van de hemel, maar in Handelingen zien we hem een beroep doen op zijn eigen Romeinse staatsburgerschap – hoe verhouden die twee zich tot elkaar?

Dag 2: kernwoorden, theologische doordenking

• Nieuwe perspectieven in het Paulusonderzoek: Paulus als Jood, zijn visie op geloof, wet en genade, is zijn Farizese achtergrond voor hem echt ‘waardeloze troep’ (Fil. 3:8)? Vervangt een identiteit in Christus je identiteit als Jood of Nederlander? Wat voor nieuwe inzichten bieden Joodse uitleggers van het Nieuwe Testament?
• Lijden, navolging en genade: Paulus roept de Filippenzen op om hem na te volgen in zijn gerichtheid op Christus, zelfs tot het aan Hem gelijk worden in de dood. Hoe vertaal je die radicaliteit in je eigen context? En werken we al niet hard genoeg in de kerk?  Hoe leg je Filippenzen 2:13, waar Gods genade en eigen inspanning paradoxaal aan elkaar worden verbonden, uit in een prestatiemaatschappij?
• Slavernij: de wereld van de eerste christenen was een wereld die draaide op slavenarbeid. Wat betekent dat voor Paulus’ zelfpresentatie als doulos (Fil. 1:1) en zijn beeld van Jezus als doulos (maar ook kyrios!)? In Handelingen bevrijdt Paulus een slavin van haar waarzeggende geest en ontneemt haar eigenaars hun bron van winst. Tegelijk lijkt Paulus haar vooral irritant te vinden. Wat doe je met dat gegeven? Hoe maatschappijkritisch is Lucas in zijn verhaal? Wat is onze verantwoordelijkheid als uitleggers van dit soort teksten?

Telkens belichten we een thema zowel vanuit Handelingen 16 als de brief aan de Filippenzen. Zo ga je naar huis met een lading bouwstenen voor een prekenserie over deze teksten.

Literatuur ter voorbereiding wordt later bekendgemaakt.

2 ECTS = 56 uur

• 16 contacturen
• 30 uur zelfstudie literatuur en eigen exegese van een korte passage
• 10 uur verwerkingsopdracht

Predikanten en kerkelijk werkers* die deze cursus in het kader van permanente educatie willen volgen, ontvangen een certificaat van 2 EC bij voldoende beoordeling van een eindopdracht naar keuze. Denk aan een doorvertaling naar maatschappelijke vraagstukken, of een creatieve verwerking van een tekst in de liturgie. De definitieve criteria volgen.

*(s)prekers die affiniteit hebben met exegese en minimaal basale kennis van de brontalen

De cursus wordt aangeboden in april 2026. Zodra de exacte data en locatie bekend zijn wordt dat hier bekendgemaakt en is aanmelden mogelijk. Voorlopige data zijn maandag 13 en dinsdag 14 april. 

De cursuskosten bedragen € 791* en zijn inclusief verblijf en overnachting op de locatie.

* prijs onder voorbehoud

Inschrijven voor de cursus verloop via de TUU:

Arco den Heijer studeerde Theologie in Apeldoorn en Griekse en Latijnse Taal en Cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij promoveerde in 2021 op de portretten die Lucas in Handelingen geeft van Paulus’ optreden. Momenteel richt zijn onderzoek zich op de inbedding van de toekomstverwachting in Lucas-Handelingen in het Jodendom van de eerste eeuw.

Suzan Sierksma-Agteres 
Suzan Sierksma-Agteres is universitair docent Nieuwe Testament. Ze combineert expertise van klassieke talen/culturen en theologie en richt zich in haar onderzoek op de interacties tussen het vroege christendom en de Hellenistische/Romeinse cultuur, literatuur en filosofie.