Dr. G.J. van Klinken
Discussion of Nes Ammim. Protestants in the Young State of Israël
Reformatorisch Dagblad, 10 August 2021
Een solidariteitsproject met opstartproblemen
By Klaas van der Zwaag
Het dorp Nes Ammim heeft een stimulerende rol gespeeld in het contact tussen christenen en Joden na de Tweede Wereldoorlog. Christenen uit alle lagen van de bevolking gingen praktisch aan de slag om de staat Israël te helpen opbouwen.
Zonder problemen bij de start verliep dat echter niet. Een belangrijke sponsor, de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN), was bij het begin in 1961 namelijk óók nog volop betrokken bij de verspreiding van evangelisatiemateriaal op Joodse adressen in Amsterdam. De communicatie daarover met de Joodse gemeenschap verliep gebrekkig. Dat betoogt kerkhistoricus dr. Gert van Klinken, verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit, naar aanleiding van zijn boek Nes Ammim. Protestants in the Young State of Israel, 1952-1967 (uitgeverij Verloren, Hilversum).
Wortels
De wortels van Nes Ammim lagen in het werk van Schotse zendelingen, die in 1861 in Tiberias een ziekenhuis stichtten. Oprichter van Nes Ammim was Johan Pilon, geboren op Java en in 1952 benoemd als gynaecoloog in het ziekenhuis van Tiberias. Pilon ontwikkelde zich tot een bevlogen leider die kerkelijke steun in Nederland, Zwitserland, Duitsland en Amerika wist te krijgen voor het vestigen van een protestantse nederzetting (moshav) in het Israëlische Galilea. Nauw betrokken waren de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN), die hun zending onder het Joodse volk inmiddels aanduidden als "verkondiging van het evangelie in Israël". Op 20 december 1961 werd tijdens een persconferentie in Amsterdam de nederzetting Nes Ammim gepresenteerd, met desastreuze resultaten, aldus Van Klinken. "De Joodse gemeenschap ontdekte dat een van de bestuursleden actief betrokken was bij de missionaire activiteiten van de GKN. Het was al sinds 1917 de gewoonte dat alle Joden in Amsterdam drie keer per jaar de Messiasbode door de bus kregen, waarin werd opgeroepen om Jezus als Messias te erkennen en lid te worden van de kerk. Dat het blad inmiddels Licht en Leven heette maakte in de ogen van de ontvangers weinig uit. Geen wonder dat de Joodse gemeenschap verontwaardigd reageerde. En dat instanties in Israël de oprichters van Nes Ammim verweten onvoldoende overleg met hen te hebben gepleegd of vermoedden dat de nederzetting toch heimelijk zending zou bedrijven."
Werkte dat wel: wel getuigenis, maar geen zending?
"Aan alle kanten werd hierover pijn gevoeld. Het probleem was dat Nes Ammim bij de start geen open kaart had gespeeld met degenen voor wie het dorp in de eerste plaats was bedoeld. Dat de Gereformeerde Kerken in Nederland streefden naar solidariteit met Israël én een vorm van Jodenzending bedreven, viel blijkbaar niet uit te leggen. De Israëlische overheid voelde zich bedrogen en eiste extra garanties. Het leidde ertoe dat christen geworden Joden niet in het dorp konden komen wonen. Een pijnlijke zaak, want hoe heftig dat ook erkend werd: het betrof een vorm van discriminatie. Op een bepaalde manier onderstreepte dit drama juist de bestaansreden voor Nes Ammim: het willen overbruggen van de afstand tussen de christelijke en de Joodse gemeenschap, een afstand die toen nog heel groot was."
Actualiteit
Nes Ammim bestaat nog steeds en heeft zich ontwikkeld tot een oecumenische, internationale gemeenschap van circa 30 tot 40 vrijwilligers, met name gesteund door kerken uit Duitsland en Nederland. de nederzetting is gebaseerd op "gelijkwaardigheid en respect voor de levensovertuiging van anderen", zo vermeldt de website. in Nes Ammim zijn zowel Europese vrijwilligers als lokale Joodse en Palestijnse krachten werkzaam. De nederzetting heeft een multi-etnische en multireligieuze wijk gebouwd. Van Klinken is er vier jaar geleden nog geweest: "Nes Ammim is een mooi voorbeeld van een solidaire gemeenschap waarin alle lagen van de beroepsbevolking vertegenwoordigd zijn en waarin je ook iets concreets voor elkaar doet. Maar de les die we na al die jaren moeten trekken, is dat als je iets opzetten wilt, je dat niet alleen vóór maar ook mét de ander moet doen."
Dissertation: Teije T. Osinga, Hervormde Evangelisatieverenigingen in Nederland 1855 - 1951. Een onderzoek naar doelstellingen en praktijk. PhD PThU (Dieuwke Melchers: Franeker 2021). Promotor: H.M. Kirn. Co-promotor: G.J. van Klinken.
Picture above: signing the PhD certificate of dr. T.T. Osinga in the consistorial room of the New Church in Groningen, with PThU rector prof.dr. Mechteld Jansen in the background (1 July 2021; photograph: prof.dr. Fred van Lieburg, Free University Amsterdam).
Nes Ammim. Protestants in the Young State of Israel. ReLiC (Studies in Dutch Religious History) Volume 5 (Hilversum: Verloren, 2021).
Picture above: with editor Thys VerLoren van Themaat of Verloren Publishers, based in the former Reformed Torenlaan Church in Hilversum, where many relics of local history are being preserved. Photograph Margo Jonker, 11 June 2021.
Working with Joint Bachelor Students, 2020:
Commemorating in Amsterdam, 2020
Lecturing in the Harderwijk Academy, 2018
Discussing religious backgrounds of the Veluwe region
Visiting the medieval village church of Leermens (province of Groningen) with members of the Protestant Church in the Netherlands, 2017
Exploring Amsterdam. With students in the Joint Bachelor Program, spring 2016 (Modern Church History)
Collaboration with international students, Groningen summer 2016
Church history is often on the move: here during an excursion in Emden (Germany), 2013
About
Gert van Klinken teaches church history at PThU Amsterdam.
Research
His ongoing research is focused on Liberal Protestantism in the Northern Netherlands and on the history of Nes Ammim, a Christian moshav in Galilee (Israel).
Editorial memberships
- Documentatieblad voor de Nederlandse Kerkgeschiedenis na 1800 (DNK)
- Jaarboek voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme na 1800
- Kerk en Theologie
- Tijdschrift Nederlandse Kerkgeschiedenis (TNK)
