Naar hoofdinhoud
  1. Home
  2. Onderzoek
  3. Open access

Open access

De PThU doet onderzoek niet voor zichzelf, maar voor de samenleving, de kerk en de academie. We streven er dan ook naar dat deze groepen ons onderzoek kunnen inzien en gebruiken. Via Open Access wordt onze wetenschappelijke informatie gratis en open online toegankelijk. Hiermee volgen we het beleid van de Nederlandse overheid.

Open access voor...

Wat is Open Access (OA)?

Open Access (OA) in de wetenschap betekent dat publicaties en onderzoeksdata vrij toegankelijk zijn voor iedereen, zonder dat de gebruiker een (betaald) abonnement hoeft af te sluiten of ergens moet inloggen. In de strengere definitie die de meeste onderzoeksinstellingen hanteren, moet ook duidelijk zijn welk (her)gebruik van de publicatie of data toegestaan is. Zie voor meer informatie de website van het nationale Programma Open Science.

Nederlandse beleidsmakers en financiers stellen hoge eisen aan Open Access:

  • Basisbegrippen Open Access

    • Gold OA: de publicatie is direct vrij toegankelijk bij de uitgever.
    • Green OA: de publicatie is via een erkende repository beschikbaar (bijv. in de PThU Research Portal of Zenodo).
    • Diamond OA: Geen kosten voor het publiceren en lezen.
    • APCs/BPCs: Article oftewel Book Processing Charges zijn de kosten die uitgevers rekenen voor het in open access beschikbaar maken van publicaties
    • Read&Publish (R&P)-deals: licenties met uitgevers waarbij het in Open Access publiceren binnen bepaalde tijdschriften onderdeel is van het contract; APC’s zijn dan meestal deels of geheel afgekocht. De PThU heeft geen R&P-deals.

    Bekijk meer begrippen en definities rondom Open Access.

  • Licenties en rechten

    • Auteursrecht ©: In de regel wordt het auteursrecht in een contract overgedragen van de auteur aan een uitgever. Het is in veel gevallen ook mogelijk om de uitgever een niet-exclusieve licentie te geven en de rechten aan je publicatie te behouden à Rights Retention Strategy (zie beneden)
    • Taverne: Rechtenregeling in het Nederlandse auteursrecht die de auteur het recht geeft om korte, wetenschappelijke publicaties na verloop van een redelijk termijn ook zonder toestemming van de uitgever te archiveren en gratis toegankelijk te maken. Zie ook het Tavernebeleid van de PThU
    • Creative Commons (CC): OA-publicaties worden vaak gepubliceerd met een CC-licentie. Idealiter kiest de auteur als rechthebbende deze licentie. Bekijk meer informatie over CC-licenties.
    • Rights Retention Strategy (RRS): De auteur spreekt met de uitgever af dat zij/hij de het recht heeft om de ‘final published version/Version of Record (VoR)’ of de ‘Author Accepted Manuscript (AAM)’ onmiddellijk na publicatie en met een open licentie in een erkende repository te plaatsen. Dit is bijvoorbeeld een vereiste voor alle door de NWO gesubsidieerde publicaties.

    Een goed overzicht van auteursrechten en mogelijkheden voor auteurs is te vinden bij het auteursrechteninformatiepunt.

Open Access-beleid bij de PThU

De PThU moedigt het publiceren in OA aan, idealiter in Diamond Open Access-journals zonder kosten voor auteurs en lezers. De universiteitsbibliotheek van de PThU subsidieert Diamond Open Access op basis van het Subscribe2Open-model en door middel van lidmaatschappen. Ook worden medewerkers gevraagd om de financiering van uitgeverskosten (APC’s en BPC’s, zie begrippenlijst) in de begroting van extern gefinancierde projecten mee op te nemen.

  • Gratis toegankelijk maken dankzij Taverne

    Onder artikel 25fa van de Auteurswet – ook genoemd: ‘Amendement Taverne’ – hebben onderzoekers  het recht om kort wetenschappelijk werk gratis te delen, op voorwaarde dat zij dat doen na verloop van een redelijke termijn en dat hun onderzoek is gefinancierd door Nederlandse onderzoeksinstellingen. Hieronder vallen artikelen in tijdschriften en artikelen en hoofdstukken in boeken.

    De archivering en (her)publicatie van wetenschappelijke en professionele artikelen en boekhoofdstukken in ‘green OA’ en met een Taverne-licentie is bij de PThU verplicht voor medewerkers volgens de Taverne-regeling van de PThU.

    Deze regeling biedt de kaders waarbinnen onze wetenschappers hun onderzoek kunnen delen, en waar zij dat kunnen doen. Medewerkers kunnen ook verzoeken hun onderzoek niet beschikbaar te stellen. Dat doen zij via een zogenaamde 'opt-out-regeling'. 

  • Toegang tot onderzoek via research portal PThU

    Korte wetenschappelijke publicaties van medewerkers worden toegevoegd aan de research portal van de PThU. Hier zijn 89% van alle peer-reviewde publicaties van de afgelopen jaren (stand april 2025) gratis toegankelijk. Gebruikmaken van publicaties van de PThU die onder de Taverne-regeling openbaar zijn gemaakt, kan onder de volgende voorwaarden.

  • Archiveren en publiceren van onderzoeksdata

    Het archiveren en publiceren van onderzoeksdata in de data-repositories van de PThU is eveneens verplicht voor medewerkers. Hierbij houden we ons aan het FAIR data-principe van ‘zo open mogelijk, zo gesloten als nodig’ . Zie ook het Databeleid van de PThU.

  • Boekenfonds voor Open Access-boeken

    De PThU heeft geen zo genaamde Read&Publish-deals met uitgevers en stelt ook geen centrale middelen ter beschikking voor het bekostigen van Article Processing Charges (APC’s) voor artikelen of boekhoofdstukken. Wel heeft de PThU een klein fonds voor internationale boekpublicaties in Open Access.

  • Open Access als onderdeel van projectbegroting

    PThU-medewerkers die interne of externe onderzoeksfinanciering aanvragen, stellen een Open Access-plan op en toetsen deze voor indienen van het voorstel af met de Open Access-specialist bij de bibliotheek. Hiervoor is een (interne) Procedure voor aanvraag onderzoeksfinanciering (alleen toegankelijk voor PThU-medewerkers).

  • Gebruik van duurzame en erkende repositories

    De PThU archiveert en publiceert de onderzoeksoutput van haar medewerkers in verschillende repositories: De PThU research portal voor wetenschappelijke publicaties, de theologische repository voor scripties, proefschriften en academische redes, en dataverse voor onderzoeksdata. Deze repositories worden tevens geharvest door aggregatoren waardoor de output ook vindbaar is in bijvoorbeeld WorldCat en Google Scholar.

    Het gebruik van commerciële social netwerk-diensten zoals academia.edu of researchgate is geen alternatief voor het publiceren in open access of voor het archiveren van publicaties en data in erkende repositories. Het gebruik van deze diensten wordt door de PThU dan ook niet ondersteund. 

Open Access-support en infrastructuur bij de PThU

De PThU-bibliotheek ondersteunt onderzoekers, docenten en studenten bij vragen rondom auteursrecht, contracten, licenties, metadata, en repositories. De bibliotheek adviseert tevens over Pure-invoer, Open Access-strategie voor publicaties, gebruik van bronnen in Blackboard, en beleidskwesties.

  • Voor vragen rondom opslag, veilige software en tools is PThU IT-Services bereikbaar.
  • De repositories voor het archiveren en publiceren van onderzoeksdata bij de PThU is DataverseNL. Voor onderzoeksdata die studenten voor hun afstudeeronderzoek hebben verzameld, is een gesloten, intern data-archief beschikbaar.
  • Standardformulieren voor Datamanagementplannen (DMP’s) en ‘informed consent’ zijn beschikbaar onder Datamanagement.
  • De aangewezen repository voor het archiveren en toegankelijk maken van artikelen en hoofdstukken via de ‘groene route’ bij de PThU is de PThU Research Portal (Pure). Zie hiervoor de Handleiding Pure-invoer (alleen toegankelijk voor medewerkers van de PThU).
  • Scripties, proefschriften en academische redes worden gearchiveerd en gepubliceerd in de Theologische Repository.
  • Een externe, betrouwbare repository voor het archiveren en publiceren van data en publicaties is Zenodo.