PThU Bijbelblog
- Wijzen uit het Oosten?In Mattheüs 2:1 lezen we: ‘Toen Jezus geboren was, in Betlehem in Judea, tijdens de regering van koning Herodes, kwamen er magiërs uit het Oosten in Jeruzalem aan.’ (NBV21). Niet elke bijbelvertaling heeft het hier over ‘magiërs’. Vele vertalingen hebben ‘wijzen’, en zo staan ze ook in de kerststal, als ‘de Wijzen uit het Oosten’. In niet-Nederlandse vertalingen gaat het ook zo, en daar kom je bovendien nog ‘astrologen’ en ‘sterrenduiders’ tegen. De zaak is nog ingewikkelder, want het feest dat aan hen gewijd is heet ‘Driekoningen’. Als ‘wijzen’ of ‘koningen’ komen ze ook in geliefde kerstliederen voor. Wat zijn het nu: magiërs, astrologen, wijzen, koningen? En zijn het er wel drie? In deze bijbelblog probeer ik de verwarring enigszins weg te nemen, en ook te verklaren waar de verschillende ideeën vandaan komen.
- Advent met Jesaja: de wolf en het lamHet lijkt wel de titel van een sprookje. De profeet Jesaja ziet een mooi visioen: wilde dieren die in vrede samenleven met zwakkere dieren die ze in het gewone leven zomaar zouden opeten (Jesaja 11:1-8). Het is een bekende adventstekst. Jesaja spreekt zijn profetie allereerst uit voor mensen in zijn eigen tijd, maar zijn inspirerende toekomstverwachting daagt telkens weer uit tot nieuwe uitleg.
- Geloof of vertrouwen? - Romeinen 4 in de NBV21In de NBV en de nieuwe NBV21 staat vaak het woord “vertrouwen” op plaatsen waar oudere bijbelvertalingen de woorden “geloof” en “geloven” hadden. De keuze voor “vertrouwen” is een overtuigende aanpassing, die recht doet aan de betekenis van het Grieks. Maar een vertaling als “vertrouwen” of “trouw” had beter op meer plaatsen doorgevoerd kunnen worden. Romeinen 4 is een mooi voorbeeld.
- Voltooid leven in de BijbelDe vraag naar wat een ‘voltooid leven’ is, houdt de gemoederen al jaren bezig. Die kwestie hangt uiteraard nauw samen met de mogelijkheid om te verzoeken om euthanasie. Onze collega Theo Boer komt hierover regelmatig in de media en schreef er een verstandig en indringend over. Komt dit onderwerp van ‘voltooid leven’ ook in de Bijbel voor? Het lijkt er wel op! Maar hoe dan? Het menselijk leven staat daar in een ander kader dan in onze huidige cultuur.
- Waar zijn in de NBV21 de tempelhoeren en schandknapen gebleven?Bij de herziening van de Nieuwe Bijbelvertaling zijn er veel kleine verbeteringen aangebracht. Soms zijn de veranderingen ingrijpend. Zo wordt er nu geen gewag meer gemaakt van zoiets als tempelprostitutie. Wat is hier aan de hand? Wordt er iets verdoezeld? Hebben we een nieuwe #metoo kwestie?
- Het coronatoegangsbewijs en het merkteken van het beest in de Openbaring van JohannesHeeft ds. Visser het juiste inzicht met zijn omstreden preek van 10 oktober? Is het coronabewijs vergelijkbaar met het merkteken van het beest in Openbaring 13? Dat is nog maar de vraag. Wie ziet het goed, wie laat zich bedotten?
- Ruth in de NBV21Het boek Ruth in de NBV21 bevat een aantal wijzigingen die te maken hebben met kritiek op de vertaling uit 2004. In deze blog een aantal gedachten bij het boek Ruth in de NBV21.
- Is iedereen een Kaïn? Primo Levi over schuldAls de Italiaanse chemicus, schrijver en overlevende Primo Levi (1919-1987) reflecteert op schuld naar aanleiding van zijn ervaringen in Auschwitz, verwijst hij veelvuldig naar Kaïn en Abel. Geïnspireerd door het Bijbelverhaal presenteert Levi Kaïn als een archetype dat verschillende gradaties van schuld en verantwoordelijkheid laat zien.
- Nieuwe Maan of Volle Maan?Deze blog verschijnt ter gelegenheid van het begin van het Joodse Nieuwe Jaar. Rosj haSjana, de eerste dag van het Joodse Nieuwe Jaar, was afgelopen maandagavond, 6 september. In de Joodse kalender is dat de eerste dag van de maand Tisjrei. Tien dagen later, inderdaad vandaag, valt Jom Kippoer; de Grote Verzoendag.
- Jezus' gelijkenissen: alleen voor ingewijden?Direct na de gelijkenis van de zaaier (Marcus 4:1–9) lezen we: “Toen hij [Jezus] weer alleen was met zijn volgelingen en met de twaalf, stelden ze hem vragen over de gelijkenissen. Hij zei tegen hen: ‘Aan jullie is het geheim van het koninkrijk van God onthuld; maar zij die buiten blijven staan, krijgen alles te horen in gelijkenissen, “opdat ze scherp zien, maar geen inzicht hebben, opdat ze goed horen, maar niets begrijpen, anders zouden ze zich bekeren en vergeving krijgen.”’
- 1 Korintiërs 13:3Paulus’ beroemde hoofdstuk over de liefde begint als volgt: "Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen – had ik de liefde niet, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schelle cimbaal. Al had ik de gave om te profeteren en doorgrondde ik alle geheimen, al bezat ik alle kennis en had ik het geloof dat bergen kan verplaatsen – had ik de liefde niet, ik zou niets zijn. Al verkocht ik mijn bezittingen omdat ik voedsel aan de armen wilde geven, al gaf ik mijn lichaam prijs en kon ik daar trots op zijn – had ik de liefde niet, het zou mij niet baten." (NBV)
- Wereldburgers of navelstaarders? Joden en christenen in de oudheidWe zijn vandaag de dag meer dan ooit tevoren verbonden met mensen uit andere landen en culturen: vliegreizen, internet en de euro maken dat het voor ons relatief gemakkelijk is om mensen tegen te komen met heel andere opvattingen of levensomstandigheden dan de onze. Is globalisering iets van deze tijd, of waren joden en christenen in de oudheid ook al zulke wereldburgers?
- Sofia: hen/hun?Vrouwe Wijsheid is overal! Welnu, soms is ze geen echte vrouw, maar de personificatie van het concept wijsheid als een sprekende en denkende persoon lijkt van alle tijden te zijn. Voor hedendaagse feministische theologen is ze de voorstelling van de vrouwelijke kant van God. De Joodse kaballisten in het middeleeuwse Spanje stelden haar soms voor als de partner van God, in behoorlijk seksuele termen. Daarbij werd ze ook vaak gelijkgesteld met de Shechina, de goddelijke Inwoning, of met de Tora.
- Hoe een zwervend verhaal een plaats vond in het evangelie naar Johannes‘Jezus … schreef met zijn vinger op de grond.’ … ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die als eerste een steen naar haar werpen.’ Twee zinnen uit een bekend en geliefd evangelieverhaal. Een vrouw die op overspel is betrapt wordt door religieuze gezagsdragers bij Jezus gebracht. Het is een valstrik: óf hij stemt in met de wet die overspel verbiedt en de daders ervan gestenigd wil zien, óf hij laat zien dat hij de wet naast zich neer legt. Jezus gaat eerst niet in op de vraag. In plaats daarvan schrijft hij in het zand. Dan, als ze aandringen, plaatst hij die ene rake opmerking, en ‘schrijft’ dan weer verder. De opmerking ontwapent alle omstanders, en ze druipen af.
- Is God zwart?Of Keti Koti nu wel of niet een nationale feestdag moet worden, Black Lives Matter, de toeslagenaffaire, voor of tegen Zwarte Piet; wie het nieuws volgt, zal soms wanhopen. Blijft er een kloof tussen zwart en wit? En aan welke kant van die kloof staat God dan? PThU-theoloog Erica Meijers weet het wel: “Zolang er een onderscheid bestaat tussen wit en zwart, is God zwart.”
- Waarom 153 vissen?In Johannes 21:1–14 lezen we van een bijzondere visvangst. De leerlingen, onder leiding van Petrus, hebben een nacht lang niets gevangen. Een man op de oever roept ze toe dat ze het net over de andere kant moeten uitwerpen, en dan raakt het vol grote vissen. Eenmaal aan land blijken het er 153 te zijn, en de man op de oever, dat is de opgestane Jezus.
- Vrouwenwerk voor stoere mannenIn de Bijbel vervloekt koning David zijn legeraanvoerder Joab en diens familie. Hij spreekt de wens uit dat er in die familie nooit iemand zal ontbreken “die een spintol vasthoudt” (2 Samuël 3:29). De meeste bijbelvertalingen maken er iets heel anders van. Daardoor gaat iets interessants verloren dat te maken heeft met de traditionele rollen van mannen en vrouwen.
- De twijgjes in Ezechiel 17In het zeventiende hoofdstuk van Ezechiël lezen we dat de profeet de opdracht krijgt een parabel te vertellen: "De HEER richtte zich tot mij: Mensenkind, geef de Israëlieten een raadsel op, vertel hun deze parabel" (mesjol masjal). Parabels of mesjaliem kennen we uit de overleveringen over Jezus in het Nieuwe Testament, en uit de rabbijnse literatuur, maar ook al in het Oude Testament staat een aantal mooie parabels. Deze parabel, in het Hebreeuws masjal, begint met een adelaar die een takje uit de top van een ceder plukt. Dat takje legt de adelaar, wat raadselachtig, in een “land van handelaars,” - in het Hebreeuws “het land Kanaän” - en een “koopmansstad.” Daarna neemt de adelaar een andere stek, geen ceder: deze groeit uit tot een lage maar goed geaarde wijnstok. Die wijnstok richt zijn takken echter naar weer een andere adelaar, die hem losrukt en zijn vruchten afplukt.
- Pasen en Hemelvaart op één dag?Zoals bekend zijn het evangelie naar Lucas en de Handelingen van de apostelen twee bijbelboeken van één en dezelfde auteur. De traditie noemt hem voor het gemak Lucas. Het begin van Handelingen presenteert zich ook duidelijk als een tweede deel. Maar wanneer je eerst het slot van het evangelie leest en dan het begin van Handelingen, sta je wel even met je ogen te knipperen.
- Herinneren en vergeten (5): Voorspoed en vergeetachtigheid"Toen zij verzadigd waren ... vergaten zij mij" (Hosea 13:6, NBG 1951)
In de aanloop naar een week van herdenken en vieren kan de vraag gesteld worden hoe ver we nog terug willen denken. Zo zeggen velen dat ze het liefst zo snel mogelijk terug willen naar het ‛oude normaal’, maar dat is wel heel kort geleden. Het oude normaal als het ‛goede’ leven? Gaat onze herinnering niet verder meer terug dan een jaar? - Waarom vier evangeliën?In het Nieuwe Testament staan vier evangeliën, vier biografieën van Jezus. De gebruikelijke namen zijn Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes. Dat het er vier zijn, en wel deze vier, is een historisch gegeven, maar het had ook anders kunnen zijn.
- Elia en PesachOp dit ogenblik vieren Joden acht dagen lang Pesach. Het Pesachfeest herdenkt de bevrijding en de uittocht uit Egypte. De profeet Elia leefde lang na de uittocht uit Egypte. Toch speelt hij tijdens Pesach een belangrijke rol. Hoe kan dat?
- De stemwijzer van Jesaja“Jesus saves” stond op een groot spandoek bij de bestorming van het Amerikaanse Capitool. Sommige betogers zagen hun publieke steunbetuiging aan Donald Trump als een geschikte gelegenheid om ook hun geloof onder de aandacht te brengen. Dat roept vragen op.
- Herinneren en vergeten (4): Wie niet leert van de geschiedenis is gedoemd haar over te doen"Wie niet leert van de geschiedenis is gedoemd haar over te doen." Deze oude waarschuwing van Winston Churchill blijft actueel. Hij wordt keer op keer bevestigd. We kunnen haar ook als een motto boven het Bijbelboek Rechters zetten. De verhalen in dat boek kunnen functioneren als een spiegel voor onze tijd. We zien veel vooruitgang, maar die wordt soms weer tenietgedaan omdat mensen vervallen in oude fouten.
- Herinneren en vergeten (3): Wat Amalek u gedaan heeftOp zoek naar de geboortegrond van mijn overgrootvader Maurits Sanders (1864-1944) verkende ik twintig jaar geleden wat voor de oorlog de grootste Jodenbuurt van ’s-Gravenhage was. Plotseling stond ik voor een monument, tegen een vuilwitte muur gehangen, met daarop deze boodschap: "Gedenk wat Amalek u gedaan heeft ... Vergeet het niet."
- Herinneren en vergeten (2): de sabbat onderhouden en gedenkenOp vrijdagavond, net voor zonsondergang, wordt in synagogen over de hele wereld het lied lecha dodi likrat kallah van Sjlomo ha-Levi Alkabetz (1505–1576) gezongen. Hiermee wordt de sabbat welkom geheten, als een bruid.
- Herinneren en vergeten (1): doen nieuwe herinneringen de oude vergeten?De beschrijving van de bevrijding van de Israëlieten uit Egypte is een van de bekendste verhalen uit de Bijbel. Gek genoeg lijkt de profeet Jeremia het te hebben over een tijd waarin dat verhaal vervangen wordt door een nieuw verhaal.
- 2021: Hoe komen ze erbij?Welk jaar is het nu? Of: Welke datum is het vandaag? Als dat aan je gevraagd wordt, moet je eigenlijk eerst zeggen: Dat ligt eraan. Van welke jaartelling ga je uit? Er zijn nu eenmaal verschillende jaartellingen en daar horen verschillende data bij. De meeste hebben een religieuze achtergrond.
