PThU Bijbelblog
- God, de boer, en Zijn grondIn Jesaja 5 klinkt een liefdeslied op een wijngaard. God is de wijngaardenier, de grondbewerker, de boer van Kanaän. Er is een interessante link met de tuin van Eden. Was die tuin ook een wijngaard? De aanklacht van Jesaja tegen de slechte omgang met het goede land van de grondbewerker is dan verrassend actueel.
- Joden als duivelskinderen?Jarenlang zijn nieuwtestamentische teksten over Joden op een letterlijke manier geïnterpreteerd. Het gaat bijvoorbeeld om teksten waar Joden in verband worden gebracht met de duivel, of het bekende vers “zijn bloed kome over ons en onze kinderen” (Matt 27:25). Dit leidde tot stereotiepe verbeeldingen van Joden, op schrift en op afbeeldingen: Joden zouden bijvoorbeeld bloed van christelijke kinderen gebruiken voor hun rituelen en bronnen vergiftigen. Vandaag de dag worden dergelijke publieke afbeeldingen en uitspraken onacceptabel gevonden. Dat wil echter niet zeggen dat deze stereotiepe beelden de wereld uit zijn. Wat kan de bijbelwetenschap hiertegen doen?
- Scheiden veroordeeld in de Bijbel?Ook voor veel christenen is scheiden geen taboe meer. In de Protestantse Kerk en andere kerken bestaan zelfs liturgische teksten die gebruikt kunnen worden tijdens een echtscheidingsceremonie. In andere kerken leven juist fundamentele bezwaren tegen scheiden, meldde het Nederlands Dagblad kort geleden. Dat heeft te maken met een paar passages in de Bijbel. Goed lezen is van belang, juist omdat het om mensen gaat.
- Liep Jezus over het water?Op school leren we dat lopen over water onmogelijk is. De kerk is daar niet zo zeker over. Het Nieuwe Testament beschrijft immers hoe Jezus wandelt over de golven. Hoe moeten we dat verhaal opvatten? Over die vraag wordt al eeuwenlang gediscussieerd. Theologiestudent en dominee Jacob Uilkens had er meer dan tweehonderd jaar geleden een duidelijke mening over.
- Navalny’s omgang met de Bijbel: waarachtig en met een dosis humorMet zijn uitstraling en onverschrokkenheid was Alexei Navalny een boegbeeld van de oppositie in Rusland. Een sterk karakter paarde hij aan een groot gevoel voor rechtvaardigheid. Dat hij inspiratie vond in christelijk geloof was minder bekend. In gevangenschap werd hij meer en meer een bijbellezer.
- Is Jesaja 52-53 een verboden tekst voor Joden?Is Jesaja 53 voor Joden een “verboden hoofdstuk”? Dit is een veelgehoorde, suggestieve vraag, uit de mond van sommige christenen. De reden zou dan zijn dat deze teksten naar Jezus verwijzen en dat de Joden dat niet willen weten. In de traditionele Joodse literatuur worden Jesaja’s teksten over de dienaar echter ook toegepast op de (Joodse) messias.
- Wat kinderen in de Bijbel ons te zeggen hebbenIn de Bijbel treffen we een aantal keer de suggestie dat we beter af zijn als we worden als een kind. Zo staat er in Mattheüs 18:3: ‘Als u zich niet verandert en wordt als de kinderen, zult u het Koninkrijk der Hemelen beslist niet binnengaan.’ Met deze waarschuwing zou je verwachten dat kinderen een grote plek zouden innemen in theologisch onderzoek. Toch is het tegenovergestelde tot voor kort het geval geweest. Kinderen en hun unieke perspectief zijn nog maar weinig als uitgangspunt genomen in Bijbelonderzoek. Vaak zijn kinderen en jongeren juist behandeld alsof ze volwassenen zijn. Dit lijkt toch in strijd te zijn met deze opdracht. Gelukkig is er in de laatste jaren meer aandacht gekomen voor kinderen in de 'kindertheologie'.
- Eva en Adam, Isaac en Abraham en de christelijke offertheologieMijn verlosser hangt aan ’t kruis… en hij hangt er mijnentwegen… Deze regel komt uit een oud psalmen en gezangboek van de Nederlands-Hervormde Kerk. Ik heb het vroeger op de protestants-christelijke school in Breda geleerd. En er eigenlijk toen, eind jaren vijftig van de vorige eeuw, nooit iets bij gedacht. In de jaren zestig woonde ik in Oosterhout bij Breda. Daar liep ik vaak langs een gigantisch kruisbeeld. Daar hangt mijn verlosser, dacht ik, met dat lied in mijn hoofd. Maar wat dat was, verlosser? Waarom zou het offeren van een persoon zorgen voor verlossing?
- Avondmaal en gelijkenis van het banket: een vreemde combinatie?Als we het avondmaal vieren, klinkt na de inzettingswoorden vaak het volgende zinnetje in kerkdiensten in Nederland: ‘Komt nu, want alle dingen zijn gereed.’ Veel deelnemers zullen niet weten dat deze nodiging zelf een Bijbelcitaat is, en waarschijnlijk al helemaal niet dat het citaat nogal is losgezongen van de gelijkenis waar het in voorkomt. Passen deze gelijkenis en het avondmaal wel bij elkaar?
- Abrikoos en chocolade. Twee puntjes in de kantlijn van Codex VaticanusIn een van de oudste Bijbelse handschriften, de Codex Vaticanus, staan twee puntjes en een streepje in de kantlijn. Een Amerikaanse bijbelgeleerde beargumenteerde hiermee dat het Nieuwe Testament veel vrouwvriendelijker is dan we denken. Eind vorig jaar kwamen we er eindelijk achter of hij gelijk had.
- Waar komt het geloof in de opstanding uit de dood vandaan?In de joodse en christelijke traditie speelt het geloof in de opstanding der doden aan het eind der tijden een belangrijke rol. Wie op zoek gaat naar de oorsprong van dat geloof in de godsdienst van Israël zoals we die kennen uit de Hebreeuwse Bijbel vindt echter bijzonder weinig directe aanwijzingen. Hoe zit dit? Is het geloof in de opstanding pas laat opgekomen? Is het iets heel nieuws of heeft het diepere maar enigszins verborgen wortels?
- Maria, de slavin van de Heer: stilstaan bij een ambivalente metafoor‘Slaaf/dienstmeid van de Heer’ – zo noemt Maria zichzelf als antwoord op de aankondiging van de engel Gabriel dat zij de ‘Zoon van de Allerhoogste’ zal baren (Lucas 1:38). Maria vergelijkt haar eigen rol in dit verhaal dus met die van een slavin. Voor veel tot slaaf gemaakte vrouwen in de oudheid en recentere tijden was het baren van de kinderen van hun heer een ongewild lot. Tegen deze achtergrond roept de vergelijking die Maria hier maakt veel moeilijke vragen op. Deze blog onderzoekt de verschillende manieren waarop we haar metaforische zelfbeschrijving kunnen begrijpen.
- "Wie één ziel vernietigt, vernietigt een hele wereld"Hoe wordt het verhaal van Kaïn en Abel geïnterpreteerd in het jodendom en de islam? De twee religies trekken opmerkelijk vergelijkbare conclusies uit dit verhaal over het effect van het doden van één persoon of het redden van één mensenleven.
- Oogst vraagt offers: over Noach, dankdag en klimaatproblematiekHoe je het oerverhaal van Noach in Genesis 6-8 ook wilt lezen, het beschrijft iets wat we nu direct zouden aanduiden als een klimaatramp. Hoewel in de prentenboeken de giraffen vrolijk hun nek boven de rand van de ark uitsteken terwijl de regenboog al aan de hemel staat, is het bijbelverhaal zelf voor menigeen minder gezellig. Een klimaatramp is verontrustend, maar een zondvloed als oordeel van God past al helemaal slecht bij het beeld van de zorgzame Schepper en Onderhouder van alle leven. En waarom is het eerste wat Noach doet als hij een voet buiten de ark zet een paar van de zo zorgvuldig geredde dieren offeren aan zijn God? Is dat geschikte thematiek voor onze dankdag?
- Ethiopië in Psalm 68 en het trauma van de slavernijIn dit bijzondere herdenkingsjaar van de afschaffing van slavernij in de Nederlandse koloniën is er veel aandacht voor de rol van de Bijbel. Berucht zijn de teksten die de slavernij moesten rechtvaardigen, zoals de ‘vloek van Cham’ (Gen 9:25-27). Maar de Bijbel bleek ook een bron van tegenverhalen en krachtgevende rolmodellen voor slaafgemaakten. Onderzoek tot nu toe van het project Church and Slavery in the Dutch Empire laat bijvoorbeeld zien hoe het Exodusverhaal of het scheppingsverhaal van Adam en Eva als stamouders van alle mensen gehoord, toegeëigend en ingezet kon worden om zich te verzetten tegen de slavernij.
- NBV21 en de handschriften van het Nieuwe TestamentBijbelwetenschappers werken tegenwoordig veel met speciale computerprogramma’s, waarmee ze woordenboeken, grammatica’s, commentaren, en natuurlijk de bijbelteksten zelf in grondtekstedities en vertalingen snel kunnen oproepen, doorzoeken en vergelijken. Onlangs werd de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2021 (NBV21) aan mijn collectie toegevoegd, naast de versie van 2004 die ik al had (NBV 2004). Ik kan nu heel gemakkelijk een overzicht krijgen van de wijzigingen die zijn doorgevoerd.
- Een springlevende Asjera en het bijbelse beeld van GodIneens stonden de kranten vol met artikelen over de godin Asjera, die hierdoor overwacht springlevend is geworden. Wie is die Asjera? En is zij inderdaad het vrouwelijke element van God dat uit het geloof van Israël is 'verbannen'?
- De Bijbel in 'heidens' NederlandChristendom is in Nederland niet langer vanzelfsprekend. Wie de Bijbel in het publieke domein brengt, heeft daar heel wat uit te leggen. In de tijd waarin het christendom hier arriveerde zal dat niet veel anders zijn geweest. Dat gebeurde in de meeste delen van ons land tussen het jaar 700 en 800. Wat betekende de Bijbel in de wereld van toen? Hoe werd de boodschap ervan gecommuniceerd? En valt de situatie toen misschien te vergelijken met die in onze eigen tijd?
- Paulus de Farizeeër en de opstanding van de dodenDe apostel Paulus, belangrijke vormgever van het vroege christendom, maakte deel uit van twee werelden. Hij stond onder invloed van de Grieks-Romeinse cultuur van zijn tijd, maar ook van het Joodse farizese milieu waarin hij was opgegroeid. Hij was trots op zijn Romeins burgerschap, maar hij verloochende zijn Joodse achtergrond en farizese opleiding niet. In tegendeel, hij benadrukt die. In Handelingen 22:3 zegt hij daarover “Ik ben een Jood, geboren in Tarsis in Cilicië, maar opgegroeid in deze stad (Jeruzalem). Ik heb als leerling aan de voeten van Gamaliël gezeten en ben strikt volgens de voorschriften van de wet van onze voorouders opgevoed.” Het ligt daarom voor de hand om bij het bestuderen van de ideeën van Paulus ook rekening te houden met zijn achtergrond als geleerde farizeeër.
- Het PThU-pand met de Moren: Protestantisme en slavernijBezaten Nederlandse protestanten slaven? Wat dacht hun kerk daarvan? Hoe kon de kerk christelijk geloof verbinden met het tot slaaf maken van andere mensen? Met uitbuiting, mishandeling? Het zijn serieuze vragen. Historisch onderzoek levert steeds meer antwoorden. Die liegen er niet om.
