Wat kinderen in de Bijbel ons te zeggen hebben

Kindertheologie

'Kindertheologie', zoals de naam al doet vermoeden, focust op kinderen en jongeren, hun ervaringen en perspectief in de theologie en de Bijbel. Dat is tot op heden niet gangbaar in de Bijbelwetenschap, zoals Julie Faith Parker laat zien in ‘Engaging studies of children in the Bible: What is going on and why you should care’ (2022).  Bovendien worden veel kinderen in de Bijbel als volwassenen gezien en ook zo behandeld in onderzoek, zo stellen Sharon Betsworth en Julie Faith Parker in ‘Where Have All the Young Girls Gone?’ (2022). Maar een deel van deze personen – denk bijvoorbeeld aan Maria, de moeder van Jezus  – zijn eigenlijk kinderen of jongeren. Hun identiteit als kind of jongere en hoe dit effect heeft op hun leven is genegeerd.

Kinderperspectief op de Bijbel

Een kinderperspectief op de Bijbel heeft als doel om te onderzoeken hoe deze identiteit als kind of jongere hun rol in een Bijbelverhaal verandert. Kindertheologie gaat dus verder dan 'aandacht hebben voor kinderen'. Het onderzoekt kinderen als individuen met unieke kwaliteiten en tekorten. Ook kijkt het naar hoe onze interpretatie kan veranderen wanneer kinderen in het spotlicht worden gezet. Volwassen en kinderen hebben verschillende ervaringen en daardoor ook een ander perspectief op het leven. Wanneer we dus een kind gaan zien als een kind en hun rol en stem serieus nemen, kan ook ons perspectief op die tekst veranderen. Kinderen kunnen andere en nieuwe aspecten van een tekst laten zien.

Daarnaast hebben volwassenen bepaalde verwachtingen van en vooroordelen over kinderen en hun gedrag. Zo worden kinderen in onze westerse maatschappij gezien als kwetsbaar en nog niet 'af' omdat ze nog moeten groeien. Wanneer we kinderen en hun gedrag in Bijbelteksten onze aandacht geven, dan kunnen deze kinderen onze vooroordelen over kinderen testen. Zo kunnen kinderen ander gedrag vertonen dan dat we van hen verwachten. Een kinderbenadering van de Bijbel kan ons dus uitdagen om anders over kinderen en jongeren te denken.

Volwassen vrouw of kind?

Handelingen 16:16-18 bevat een kort verhaal waarin een karakter opvalt. De apostel Paulus en zijn metgezellen worden in Filippi meerdere dagen gevolgd door een slavenmeisje. Zij heeft een voorspellende geest in haar. Deze slavin blijft dezelfde boodschap herhalen en Paulus raakt geïrriteerd. Hij draait zich om naar het meisje en drijft de geest uit haar. Vervolgens verdwijnt de slaaf van het toneel en het verhaal volgt Paulus en Silas wanneer ze in de gevangenis worden gegooid. Dit slavenmeisje is in voorgaand onderzoek vaak behandeld als een volwassen vrouw. Ik stel voor dat deze persoon beter als kind en meisje gezien en behandeld kan worden. Dit maakt haar een slavenkind. Slavenkinderen waren zeer kwetsbaar want zij waren zowel slaaf als een kind. Beide groepen hadden in de Grieks-Romeinse samenleving geen enkele macht. Dat maakt het slavenmeisje in dit verhaal dus dubbel kwetsbaar.

Een vergeten meisje

In het Nieuwe Testament kun je kinderen meestal herkennen aan het woordgebruik. In het Grieks zijn er meerdere woorden die een kind (jongen of meisje) kunnen aanduiden. Eén van die woorden is παῖς. Dit woord betekent in de eerste plaats 'kind', maar het kan ook 'slaaf' betekenen. In Handelingen 16:16-18 wordt het slavenmeisje aangeduid met het woord παιδίσκη. Dit is een verkleinwoord van παῖς. Schrijvers uit de oudheid gebruiken dit woord om verschillende personen aan te duiden. Het kan duiden op een 'jong meisje', 'dienstmeisje', of in sommige gevallen 'prostituee'. Meestal wordt het gebruikt om een meisje dat in dienst of in slavernij is aan te duiden. Het zou in deze passage dus goed kunnen dat we te maken hebben met een minderjarige, een meisje, in plaats van een volwassen vrouw. Met een kindbenadering kunnen we zien hoe haar leeftijd effect heeft op haar plaats in het verhaal en haar .

De ‘tussenpositie’ van het slavenmeisje

Het slavenmeisje bevindt zich op meerdere manieren in een tussenpositie. Ten eerste is het slavenmeisje een waarzegster door de voorspellende geest die in haar is. Deze mensen werden vaak gezien als ‘gek’ door anderen. Zij stonden als het ware tussen twee werelden in: de realiteit van alledag en de 'geestenwereld'. Verder neemt het slavenmeisje haar tussenpositie in als kind en meisje. Een kind is nog niet volgroeid en behoort dus nog niet tot de wereld van de volwassenen. Voor meisjes ligt het vaak nog ingewikkelder. Vaak zijn er verwachtingen van en ideeën over meisjes die meer passen bij volwassen vrouwen. Meisjes hebben dus wel de leeftijd van een kind, maar worden vaak niet zo gezien. Tegelijkertijd zijn ze nog niet volwassen. Een meisje staat dus tussen een kind en volwassene in. Het slavenmeisje heeft dus een dubbele tussenpositie als waarzegster en meisje. Dit maakt haar kwetsbaarder. Maar het kan haar ook de kans geven zich onverwachts te gedragen. Zij past toch al niet binnen de standaardkaders van de maatschappij. Zij kan dus over grenzen stappen waaraan andere kinderen, meiden en volwassenen zich moeten houden.

De kracht van het slavenmeisje

Als kind zou het slavenmeisje normaal nooit de kans krijgen om te spreken in het openbaar. Toch is dat wat zij doet in deze passage. Dankzij de tussenpositie die zij bewoont als kind en waarzegster, krijgt zij de vrijheid om te praten. Zo kan zij de boodschap van de geest in haar verspreiden. Zij vestigt daarmee de aandacht op haarzelf en haar ervaringen. Paulus drijft de geest uit haar om haar te bevrijden van deze geest. Hij deed dit dus voor een goed doel. Maar ons wordt niet verteld of het meisje ook tot geloof komt als gevolg hiervan. We weten dus niet of zij de bevrijding van Jezus ontvangt die Paulus verkondigt. Verder wordt ze op deze manier beroofd van haar manier om geld te verdienen voor haar eigenaren: waarzeggen. Ze komt daarmee in een nog kwetsbaarder positie dan dat ze al was als slavenkind.

We weten dus niet of Paulus’ actie positieve gevolgen had voor haar. Vanuit haar tussenpositie als kind, kan het meisje buiten de grenzen van de maatschappij treden. Zo kan ze onze aandacht op haar situatie vestigen. Ze kan ons aan het denken zetten over Paulus’ acties en de gevolgen voor haar. Ook kan ze ons kritisch maken op de stereotypes over kinderen en hun gedrag. Zij doet namelijk iets wat ze normaal niet zou mogen doen, doen, namelijk spreken in het openbaar. Zo heeft zij heeft de kracht om ons anders te doen kijken naar deze Bijbeltekst.

De waarde van kindertheologie

Door de aandacht te leggen op kinderen en jongeren in de Bijbel en teksten te bekijken vanuit een kinderperspectief, kunnen we dus tot nieuwe ontdekkingen komen over een tekst. Kinderen hebben de kracht om onze interpretatie van Bijbelverhalen te veranderen. Daarnaast kunnen deze kinderen en jongeren ons kritisch maken op onze eigen ideeën over kinderen en hun gedrag. Ze kunnen ons aan het denken zetten over de verwachtingen die we hebben van kinderen en of die kloppen.