Internationale samenwerking en interdisciplinariteit in 1 Kon. 5

Gemor en gedoe

Wanneer je dan zo eens bekijkt wat er over bouwen wordt geschreven in de Bijbel, dan blijkt samen bouwen vaak behoorlijk wat gedoe en gemor op te leveren. Het begint al met de torenbouw van Babel. Later, bij de profeten Haggai en Zacharia lezen we hoe mensen de herbouw van eigen huizen belangrijker vinden dan de renovatie van de tempel. Als er dan al gebouwd wordt, zoals in Nehemia wordt verteld, dan blijken de bouwers allemaal naast elkaar te werken, terwijl de huidige tijd nu juist vraagt om interdisciplinaire samenwerking. 

Nieuwe leider, nieuwe kansen

Gelukkig laat 1 Koningen 5:15-32 toch iets zien van hoe het zou kunnen. Een aantal details in de tekst trekken meteen de aandacht. Zo begint de tekst met de mededeling dat Salomo als opvolger van zijn vader David tot koning is gezalfd. Kortom, wisseling van de wacht in Israël. Een nieuwe leider kan ook weer nieuwe kansen bieden. Koning Chiram van Tyrus (in Fenicië aan de kust) heeft bericht ontvangen over de troonswisseling. Via een aantal afgezanten brengt hij zijn felicitaties over aan Salomo. Ook toen al was het belangrijk om je netwerken (LinkedIn) op te bouwen en vriendschapsbanden aan te knopen met de leiders van buurregio's.

Geen taalbarrière

Wat het taalverschil betreft was dat geen probleem, want het Fenicisch lijkt sterk op het Hebreeuws. Je zou de twee talen kunnen vergelijken met Vlaams en Nederlands met misschien soms wat afwijkende uitspraak. Maar het schrift lijkt als twee druppels water op elkaar. Dat maakt het ook altijd zo lastig als archeologen weer eens 'nieuwe' teksten in deze regio vinden. Ze kunnen dan net zo goed geschreven zijn in het Fenicisch zijn als in het Hebreeuws.

Buitenlandse expertise

Salomo maakt van de gelegenheid gebruik om zijn plan voor de tempelbouw te ontvouwen en vraagt meteen om burenhulp en laat een bericht terugsturen. Zo'n bericht hoefde niet per se opgeschreven te worden, maar kon ook gewoon worden onthouden door de afgezanten en mondeling worden overgebracht. Zo'n bericht begon dan met iets als: Bericht van koning Salomo van Israël aan koning Chiram van Tyrus. En hij laat vragen: "Wilt u uw knechten opdracht geven om voor mij ceders te kappen op de Libanon? Mijn knechten zullen de uwe daarbij helpen. Ik zal uw knechten het loon betalen dat u mij vraagt, want zoals u weet beschikken wij niet over zulke goede houthakkers als de Sidoniërs." Ook toen dus was er al internationale samenwerking.

'Burgemeesters'

Koningen van toen waren vaak niet meer dan burgemeesters van nu. Toch laat dit verslag wel zien dat het ook toen al zo was dat bij gebrek aan bepaalde expertise in eigen huis, je te rade ging bij de buren. Salomo roemt de Sidoniërs en vers 32 vermeldt ook nog mensen uit Gebal. Dat lijkt een vreemde plaatsnaam, maar we weten inmiddels absoluut zeker dat Gebal gewoon een andere aanduiding is voor de stad Byblos. Ook vandaag de dag is die stad zowel bekend als Byblos (Grieks) maar ook onder de namen Jubayl of Jebeil (Arabisch). De stad Byblos moet een behoorlijk grote havenplaats geweest zijn. De vele resten van muren van huizen en grotere gebouwen die er nog van de stad over zijn laten dat wel zien.

Respect voor andermans geloof

Koning Chiram is blij verrast door Salomo’s verzoek en maakt dat opnieuw kenbaar via een boodschapper, die het bericht deze keer moet beginnen met "Geprezen zij de Here, die aan David een verstandige zoon heeft gegeven om dit grote volk te besturen". Natuurlijk, een beetje overdrijven en een mooie groet horen erbij. Die groet in de naam van de God van Israël wordt wel vaak gezien als een aanpassing door de schrijver, maar het was niet ongebruikelijk om te groeten in de naam van de aangesprokene. Het laat mooi de regels zien voor vriendschappelijk overleg: je toont wederzijds respect voor de godsdienst van de ander. Zo spreekt dus de Fenicische koning Chiram een zegenbede uit voor Salomo in naam van de God van Israël.

Houten vlotten

Het antwoord van koning Chiram op Salomo’s vraag is positief en hij legt uit wat hij zal doen. Uiteraard zal eerst het hout gekapt worden op de Libanon. Dat kon toen nog. Er moeten enorme cederbomen gestaan hebben (zie bijvoorbeeld 2 Koningen 9:23; Psalm 29:5; 104:16: Jesaja 2:13; Ezechiël 27:5; 31:3). Het gekapte hout zal vervolgens vanuit de Libanon naar de havenstad Byblos gebracht worden. Vandaar zal het hout – samengebonden tot vlotten – vervoerd worden naar een havenstad die koning Salomo zelf mag kiezen. Het ligt voor de hand dat die stad Jaffa was. Zo staat het inderdaad later ook in 2 Kronieken 2:15.

Opmerkelijk is, dat koning Chiram aangeeft dat zijn knechten de vlotten ook netjes weer uit elkaar zullen halen. Het werk wordt dus helemaal compleet uitgevoerd door die Fenicische zeebonken. Pas als de boomstammen op de aanlegplaats in Jaffa liggen zijn de Israëlieten aan de beurt. Zij mogen het hout dan verder vervoeren naar Jeruzalem.

Driehonderd kilometer over zee

De afstand van de Fenicische havenstad Byblos tot aan de volgende havenstad Jaffa was zo'n 300 kilometer. Met een snelheid van zo'n 5 kilometer per uur over zee waren de Fenicische zeelieden daar dus zeker zo'n 60 uur mee bezig. Men vermoedt dat de boomstammen als vlotten achter een zeilschip vastgebonden werden en zo vanaf Byblos naar de juiste havenplaats werden vervoerd.

Tarwe en olie als betaling

In ruil voor alle arbeid vraagt koning Chiram wel wat terug. Namelijk levensmiddelen voor zijn hof. Letterlijk staat er dat hij voedsel vraagt voor zijn huis, maar het is wel duidelijk dat het voor iedereen in zijn paleis bedoeld is. Salomo levert daarop jaarlijks 20.000 kor tarwe en twintig kor zuivere olijfolie te leveren aan het hof van Chiram.

Een kor was in die vroege tijd hetzelfde als een homer, ongeveer 200 liter, en in later tijd zelfs bijna tweemaal zoveel. De hoeveelheid tarwe was dus zo'n 4 miljoen liter, je zou kunnen zeggen zo'n 4.000 kuub. Plus nog eens 4.000 liter olijfolie. Voor een heel jaar ook niet heel overdreven, het was ten slotte voor de hele hofhouding. Zeker wanneer we bedenken dat met tarwe en olie allerlei verschillende dingen (zoals brood, koeken) gemaakt konden worden en dat de olie ook voor diverse doeleinden kon worden benut, zoals dipsaus voor brood, maar ook bijvoorbeeld voor het branden van een olielamp.

Landbouwgebied in Israël

De grote vlakte onder Jeruzalem was een echt landbouwgebied waar veel koren, druiven en olijven werden verbouwd. Onder andere de profeten Amos en Micha kwamen uit boerenfamilies uit dit gebied. Dat Juda het in later tijd ondanks de oprukkende Assyrische en Babylonische rijken zolang uithield (als enclave), had vermoedelijk ook hiermee te maken. De boeren zorgden in die tijd van dreiging voor de voedselvoorziening van de vijandelijke soldaten. In ruil daarvoor werd hun gebied met rust gelaten.

Duizenden bouwlieden en dienstplicht

In vers 28 vallen de enorme aantallen op van alle verschillende bouwlieden die koning Salomo hier laat samenwerken. De sjouwers en bouwers, 30.000. In eigen land zet Salomo voor de tempelbouw zelfs een soort dienstplicht op (vers 27). Daarnaast had hij nog 70.000 sjouwers en 80.000 steenhouwers en ook nog eens 3.300 opzichters, die dus elk zo'n 45 werklieden moesten overzien.

Werken op locatie en thuis

De sjouwers en bouwers waren verdeeld in groepen, die een maand op de Libanon werkten en daarna twee maanden thuis. Werkten mensen toen ook al thuis? In zekere zin wel, al was het nog niet zoals wij het nu invullen. Het ligt voor de hand dat de werkers in die twee vrije maanden thuis aan de slag konden. Ofwel op hun land, ofwel klussend in eigen huis. Salomo had dus ook oog voor gezonde afwisseling van werk en ontspanning. Kom daar vandaag de dag eens om!

Kostbare stenen - jaqar

Overigens wordt ook in andere zin over thuiswerken gesproken: een deel van de mensen werkte een maand op locatie in het cederwoud van de Libanon en anderen waren op de bouwplaats dichtbij in Jeruzalem, waar men de stenen voorbereidde. Dat laatste was een secuur werk. Uit de rotsen werden grote brokken steen gehakt die op maat bewerkt moesten worden tot grote vierkante blokken die op elkaar gestapeld konden worden. Van de tweede tempel resteren nog steeds de voorbeelden in de huidige Klaagmuur in Jeruzalem. Bijna menshoge steenblokken. In vers 31 worden ze jaqar genoemd. Dat wil zeggen: ‛kostbaar'. Er moest immers veel werk aan gebeuren voordat ze bruikbaar waren voor de bouw. 

Mensen als kostbare stenen

In principe kunnen ook mensen soms net zo jaqar zijn als die stenen: kostbaar omdat ze iets specifieks heel goed kunnen. Als we hier in Nederland spreken over jonge mensen in opleiding, zouden we die misschien ook wat vaker moeten bekijken zoals die stenen die zo jaqar zijn: allerlei kostbare stenen zijn er nodig voor die tempel. Hoekstenen, tussenstenen, kleine en grote stenen. Zoals er ook diverse arbeiders nodig zijn om die tempel te kunnen bouwen.

De tekst van 1 Koningen 5 geeft een levendig beeld van het begin van de tempelbouw en biedt een inkijkje in de internationale samenwerking bij grote bouwprojecten van toen. Het laat ook de noodzaak zien van diversiteit in kennis en kunde bij het bouwen van een gezamenlijk werk. Of dat nu een huis is, een tempel, een gemeente, of een onderwijsprogramma. Op zijn minst een prachtig voorbeeld van gedroomde samenwerking. Wie weet, kunnen we er nog wat van leren.