De viering: het hart van de oecumene
De eerste stappen op het terrein hebben al iets overweldigends: een drukte van belang. 352 lidkerken, 121 nationaliteiten, 4000 deelnemers… Kleding en spraak verraden al hoe ontzettend divers dit gezelschap is. Op het Assemblee van de Wereldraad van Kerken maak je lange dagen, héle lange dagen. Dagen vol bijzondere ontmoetingen en gesprekken, inspirerende speeches en workshops, maar ook massale bijeenkomsten. En de inhoud van zulke plenaire vergaderingen kan variëren van een hartstochtelijk betoog van een Oekraïense gedelegeerde tot ellenlange rapportages over procedurele details. Kortom: te veel ervaringen om hier te delen! Geert Verschuure doet verslag vanuit Karlsruhe.
Foto: Paul Jeffrey/WCC
Samen vieren: per ongeluk een meesterwerk
Ik wil me focussen op wat mij het meest geraakt heeft, en waar volgens mij ook het hart klopt van dit hele gebeuren. Te midden van alle spanning, ontspanning en – soms ook – gebrek aan spanning, spannen de vieringen de kroon. Elke morgen wordt in een massale, overdekte openluchtruimte – de ‘prayer tent’ – een oecumenische viering belegd, die iets van de breedte van de wereldkerk reflecteert (en dat is elke keer weer heel wat!). Later op de dag is er ook een avondgebed, dat elke dag door een andere ‘confessional family’ voor hun rekening wordt genomen. Beiden hebben hun eigen charme.
In de avondgebeden word je echt even helemaal meegenomen in één specifieke vorm van liturgie. Tot nu toe hebben oosters-orthodoxen, Duitse protestanten, anglicanen met oudkatholieken, en oriëntaals-orthodoxen een beurt gehad. Zo transformeert de ene dag het podium in een altaarruimte inclusief iconostase, de andere dag sta je luidkeels mee te zingen met een bekende Engelse hymne.
Een heel ander verhaal zijn de ochtendvieringen. Daar lijkt het alsof iemand de verfpotten met verschillende confessionele kleuren heeft omgestoten… en zo ‘per ongeluk’ een meesterwerk heeft gecreëerd. Alles komt langs, in alle mogelijke talen: een Koptisch Kyrie, een Halleluja uit Japan, een Hawaïaans loflied, lezingen in het Polynesisch, en gebeden in het Duits. Hier ervaar je dat de Geest alle talen spreekt.
Hier ervaar je dat de Geest alle talen spreekt.
Ongeforceerde diversiteit
In praktisch elke andere context zou deze harmonische kakofonie (of hoe je het ook maar paradoxaal wil uitdrukken) als gekunsteld gelden, misschien zelfs als culturele appropriatie. Maar hier is het heel vanzelfsprekend. De mensen op het podium belichamen deze stijlen, liederen, zegeningen, gebeden, en rituelen. Het zijn hun eigen tradities, en daarin nemen ze de hele zaal mee. Deze vieringen staan in het teken van delen en samen God loven. Ze verworden dan ook niet tot shows, waar je bij staat en waar je naar kijkt. Nee, in deze aanbidding word je werkelijk meegezogen.
De worship leaders uit verschillende delen van de wereld hebben stuk voor stuk de gave om dit onwaarschijnlijke gezelschap te engageren, van orthodoxe patriarch tot pinkstervoorganger. Een lutheraan uit Namibië die ik op de eerste dag ontmoette, leidt steevast een Afrikaans lied, meestal op het einde van de viering. Als hij naar voren komt, weet iedereen ondertussen dat we twee minuten later allemaal staan te klappen en te dansen. Bij de meeste liederen wordt de zaal dan ook volop aangemoedigd mee te zingen – ook als dat in het Chinees, Arabisch of Spaans best een uitdaging is.
De betekenis voor de oecumene
“Leuk,” denk je misschien, “maar so what?” Welnu, volgens mij ligt hier het hart van de oecumenische beweging. In Christus zijn we één – dat hoor je hier veel. Maar hoe komt die eenheid dan tot uiting? Er zijn nog steeds pijnlijke breuklijnen, en ook schaduwkanten aan zo’n assemblee. Mij is opgevallen hoe politiek het hele gebeuren ook kan zijn, en hoe velen uiteindelijk ook wel heel druk zijn met hun eigen belangen. En toch… die eenheid is er wel, soms merk je er even iets van; allermeest wel als we samen bidden, samen zingen – iets proeven van elkaars tradities en culturen, van de diversiteit die onze eenheid kenmerkt. Hoe vervreemdend deze kleurrijke vieringen soms ook zijn, bovenal zijn ze vertrouwd, omdat alles samenkomt in die ene Naam.
Alles komt samen in die ene Naam.
Een zin uit de conceptversie van de korte boodschap, die traditiegetrouw vanuit het assemblee zal uitgaan, vat het wat mij betreft goed samen: “Praying together, we discover the richness of our traditions and the pain of our divisions.” Inderdaad: die rijkdom is heilzaam: je ervaart meer van de breedte, lengte, hoogte en diepte van de liefde van Christus. En tegelijk wordt het dan des te pijnlijker dat dit soort vieringen de uitzondering zijn. Dat de diversiteit die we hier even vieren, ons veel vaker gewoon scheidt. Bijzonder het feit dat er geen eucharistievieringen zijn, is schrijnend en veelzeggend.
Assemblee geeft hoop
En toch geeft het assemblee mij hoop. Hoop dat we eens niet alleen de vergadertafel zullen delen, maar ook de tafel van de Heer. Die hoop krijg ik niet in de eerste plaats als ik het vergaderproces aanzie. Zeker: dat is onmisbaar en ook daar waait de Geest, maar in de vieringen… daar wordt Gods genade in de oecumenische beweging tastbaar.
