In memoriam prof.dr. G.P. Hartvelt 1921-2021
Op donderdag 4 november werd emeritus-hoogleraar Gerrit Pieter Hartvelt honderd jaar oud. De woensdag daarop is hij in zijn woonplaats Kampen overleden, helder tot op het laatst.
Hartvelt was een gereformeerde West-Brabander. De sfeer thuis karakteriseerde hij als principieel (‘tikje piëtistisch’), kerkelijk betrokken en hardwerkend: een emancipatie-milieu. Dankzij de steun van zijn familie kreeg hij de kans om eerst het Marnix-gymnasium in Rotterdam te doorlopen en daarna - grotendeels in oorlogstijd – theologie te studeren aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Over zijn jonge jaren kon hij met warmte spreken, maar zonder nostalgie. Tijdens de crisistijd was hij zich er acuut van bewust dat de hem gegeven mogelijkheid om ‘door te kunnen leren’ bepaald niet voor ieder ander was weggelegd. In de oorlog belandde hij korte tijd in het concentratiekamp Vught en daarna in de Arbeitseinsatz in Berlijn. De angst bleef hem bij, maar ook de hechtheid van de kerkelijke gemeenschap. Des te groter kwam de schok aan van de Vrijmaking in 1944 en de daardoor teweeg gebrachte tweespalt.
Na de bevrijding voelde hij zich opbloeien. Hartveld is met toewijding gemeentepredikant geweest in achtereenvolgens Ooster-Nijkerk, Bodegraven, Assen, Delft en Hilversum. Hier kon worden opgebouwd en hersteld, het christelijk geloof ervoer hij daarbij als een levende kracht. Als theoloog verbreedde hij zijn gereformeerde basis door zich in te lezen in het werk van Miskotte: ‘woorden en gedachten waar ruimte in zat’. Een actief ingevuld pastoraat werd waar mogelijk gecombineerd met studie. Hartvelt promoveerde in 1960 bij G.C. Berkouwer op een dissertatie over de avondmaalsleer bij Calvijn. Het typeert Hartvelt dat hij zich daartoe niet alleen had ingelezen in de dogmatiek, maar ook in het vak dat hem naar eigen zeggen ‘acribie en geduld’ bijbracht: de filosofie.
In 1966 volgde aan de Theologische Hogeschool Kampen (Oudestraat) een benoeming tot hoogleraar in de vakken kerkgeschiedenis en symboliek. Na 1973 werden dat, naast de symboliek, dogmatiek en dogmengeschiedenis. Het onderwijs van Hartvelt was degelijk (en niet altijd even gemakkelijk voor tentamen). De theologie was in zijn ogen niet in de laatste plaats ook een ambacht, een vak dat accuratesse vereiste. Wie dat ambacht eenmaal beheerste voelde zich toegerust om vanuit een reformatorisch uitgangspunt het gesprek aan te gaan met de wereldwijde oecumene. Terwijl Hartvelt sommige studenten verbaasde door zijn fascinatie met Descartes, verraste hij anderen juist door zijn pleidooi voor het bestuderen van de opwekkingstheologie van de evangelicalen. Als gemeentepredikant had hij die van nabij leren kennen. Hij vond het belangrijk dat de kerk emanciperende trekken behield, dat de theologie studenten trok uit alle maatschappelijke lagen.
Na het emeritaat in 1986 bleef hij op tal van terreinen actief. Hij kon genieten van zijn gezin, muziek, zeilen op het water, van een gesprek op niveau in aangenaam gezelschap. Tot het allerlaatst bleef hij belangstellend voor het werk van collega’s en leerlingen. Hij belde of mailde na een publicatie (de karakteristieke handgebaren dacht je er dan bij), bleef digitaal bijzonder goed bij. De ontwikkeling van de wereld baarde hem zorgen: zijn hoop was dat jonge theologen op een eigen manier diezelfde vitaliteit zou hervinden die hem na de oorlog zo had geïnspireerd, en waarvan de maatschappij in zo hoge mate had geprofiteerd. Hij bleef bij dit alles mild, en vol vertrouwen. Een bon mot uit de laatste fase van zijn welbestede leven: ‘God is groter dan mijn hoofd.’
De nagedachtenis aan de leermeester zij tot zegen.
