De overvloed ontdekt: Samuel Wells in Nederland

Isolatie

Ds. Ruth Six heette als dagvoorzitter iedereen welkom en zorgde meteen voor geanimeerde tweegesprekjes door twee ‘Wonderings’:

• Vertel over een keer dat je een verrassende ontmoeting had die je perspectief veranderde.
• Ik vraag me af of je ooit een onverwacht cadeau hebt gekregen dat heel waardevol bleek te zijn.

Perspectiefwisseling volgde zeker door de lezing van Samuel Wells. Op verschillende manieren wees hij een andere blikrichting dan die we meestal gewend zijn. “We denken dat beperking het probleem is, maar het werkelijke probleem is isolatie, eenzaamheid. We doen alles om de beperkingen die we ervaren te overwinnen, maar zien daarbij het echte probleem over het hoofd. Sterker nog: vaak maken we dat werkelijke probleem – isolatie – alleen maar groter. We kunnen ons op de hoogte stellen van wat er aan de andere kant van de wereld gebeurt, maar kennen de buurman niet meer.”

'Zijn met'

Vanuit de benadering dat problemen of beperkingen opgelost dienen te worden, neigen we vaak naar een working for mentaliteit; actief zoeken naar mogelijkheden om het leven van anderen beter te maken – maar zonder dat het daadwerkelijk contact met die ander nodig is of tot stand komt. Realiseer je je dat het werkelijke probleem isolatie is, dan vraagt dat een houding van being with: met de ander zijn, waarbij het doel de relatie zelf is.

“Being with is an extremely important counter for our working-for and working-with-world.” (“Zijn-met is een uiterst belangrijk tegenwicht voor onze werken-voor- en werken-met-wereld.”)

Being with kenmerkt zich door presentie, aandacht, mysterie, overvloed, verrast worden, wederkerigheid, genieten van elkaars aanwezigheid – en daarin de verheerlijking van God. Want God is Being with in de meest ultieme vorm. Vader, Zoon en Geest staan in de meest perfecte en innige relatie met elkaar en toch schiep God de wereld – om bij ons te zijn. Toch werd Jezus mens – om bij ons te zijn. Wells stelt dat traditionele theologie neigt naar een working for story; er was de zonde, dat moest opgelost worden en dat heeft Jezus gedaan. Het ‘verhaal’ reikt dan van zondeval tot Pasen. Het verhaal van God die is, begint al voor de schepping, werd ultiem in Jezus en gaat nog steeds door. Being with omspant alles.

Van schaarste naar overvloed

De tweede perspectiefwisseling die Wells aanbrengt, is die van een focus op schaarste (scarcity) naar oog voor overvloed. Tekort (aan geld, mensen, mogelijkheden) verlamt en beperkt je creativiteit en voorstellingsvermogen. Ook de theologie heeft de neiging om sterk te wijzen op tekortschieten, zonde en dood. Er ontstaat een moment van geroezemoes in het publiek als Wells stelt dat  “de meeste burn-outs onder predikanten voortkomen uit de (onbewuste) gedachte dat er niet genoeg God is en dat we daarvoor moeten compenseren.” De realiteit is, zo stelt hij, dat er eerder te veel God is. Veel meer dan we kunnen bevatten – en daarom bouwen we dammetjes, om te voorkomen dat we overspoeld worden, verdrinken. Daarom doen we het vaak met zo veel minder dan God wil geven. We krijgen alles wat nodig is om vruchtbaar kerk te zijn. Maar we zien het niet, of we wijzen het af uit angst. Alleen al de grote diversiteit aan verschillende mensen is een enorme rijkdom – maar onze vooroordelen kunnen enorm in de weg zitten om dat ook te zien en iedereen ook werkelijk tot zijn en haar recht te laten komen.

“We doen soms net alsof God nog maar de helft van de wereld heeft gered en dat wij het af moeten maken, maar dat is onjuist.”

Spanning bij ontspanning

Aan het eind van de dag geven veel deelnemers terug dat de perspectiefwisseling hen een zekere ontspanning en bemoediging heeft gebracht. Of, zoals een bezoeker het verwoordt: “hoop, vrolijkheid en tevredenheid”. Bij discussie na de lezing, blijkt echter ook dat het nog wel vragen en spanningen oproept. Is dat nieuwe perspectief niet eenzijdig – in het Nieuwe Testament vind je toch ook veel working for taal? Of te rooskleurig – het is niet alles overvloed wat vanuit de buitenwereld op ons afkomt – soms is het ook nodig om een tegenkracht te zijn, een profetisch tegenover. Genoeg om nog verder over door te denken en te spreken…

Transformatie

In het laatste deel van zijn lezing gaat Wells dan nog kort in op de “4 C’s”. Die 4 C’s, Commerce, Culture, Compassion en Congregation zijn de terreinen waarop we de deur kunnen openzetten voor die rijke overvloed van God. Die vierde C, het leven als gemeente, wordt door het werken met de andere drie C’s vergaand getransformeerd. Het betekent dat je relaties aangaat met anderen, buiten de eigen gemeenschap. In die relaties werkt de Geest. In het middagprogamma worden de vier C’s verder uitgewerkt in verschillende workshops. Een deelnemer schrijft aan het einde: “De kleurplaat van theorie is ingekleurd met prachtige verhalen en voorbeelden.”

“Mijn omgeving kent veel ruimte voor overvloed – we moeten het misschien alleen durven en willen ontmoeten.”