Jongeren en de kracht van traditie
Nathan wil een hernieuwde waardering voor traditie op gang brengen voor jongeren. Door samen te leren over de verhalen die ons gevormd hebben, mogen we ontdekken dat we niet alleen een individu zijn, maar onderdeel van een groter geheel. Om dat te bereiken wil hij verhalen uit de kerkgeschiedenis uitlichten op een toegankelijke wijze. Nathan is 2e-jaars student Master Theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit en hij is kandidaat voor de verkiezing Jonge Theoloog der Nederlanden.
“Traditie is geen last uit het verleden, maar een levende bron die jongeren helpt hun identiteit te vormen in verbinding met wie hen voorgingen. Theologie wordt relevant wanneer zij moeilijke vragen durft te vertalen naar verhalen die raken, inspireren en doorgegeven mogen worden.”
Jongeren en de kracht van traditie
We moeten het maar eens hebben over traditie. Want daar gaat het niet genoeg over, tenminste, niet echt… toch? Traditie is in Nederland een hot topic. In de Tweede Kamer werd tijdens de APB fel gedebatteerd over onze “Joods-Christelijke wortels,” een besluit van de Hogeschool Utrecht om christelijke feestdagen in de schoolkalender niet meer bij naam te noemen zorgde voor een discussie over Nederlandse feestdagen en tradities en een recent onderzoek van Nieuwsuur over religieus onderwijs waarschuwt en problematiseert dat bepaalde scholen een “traditionele rolverdeling voor mannen en vrouwen” aanleren aan hun leerlingen. Allemaal hebben ze het over traditie, zonder te praten over traditie. Ook in kerken staat het op de agenda: houden we vast aan traditionele vieringen/vormen van kerkzijn of vraagt deze tijd om een nieuwe vormen?
Traditie en toekomst
Het woord traditie komt van het Latijnse trádere, wat doorgeven betekent. Je krijgt het dus, en je geeft het ook weer door. Wat je doorgeeft is meer dan kennis of vaardigheden, maar ook bijvoorbeeld manieren, overtuigingen, taal, humor, handelingen en rituelen. Traditie beschrijft eigenlijk een natuurlijk proces. Je wordt opgevoed in een bepaalde omgeving en je krijgt aangeleerd hoe je mens moet zijn van mensen die ook ooit hebben geleerd mens te zijn. Vandaag de dag lijkt dit besef wat weggezakt te zijn. Traditie wordt teruggebracht tot een soort magische nostalgie of afgekraakt als een sta-in-de-weg voor verandering of zelfontplooiing, en wordt de suggestie gewekt dat we ons moeten losmaken uit de klauwen van traditie. Daar zit iets paradoxaals in. Want zelfs al zou je het oneens zijn met alles wat je is meegegeven, dan nog begeef je je in die traditie, als tegenstem. Je kom er niet los van. Als die tegenstem luidt genoeg is, en mensen nemen het over, dan wordt de tegenstem de nieuwe traditie. Zo komt verandering tot stand, kijk bijvoorbeeld naar hoe de Reformatie tot stand kwam. Traditie is dus ook niet iets dat vaststaat. Het enige wat vaststaat is dat wat is geweest, maar de toekomst ligt open. Dat maakt het interessant als mensen zeggen vast te willen houden aan traditie, want wat bedoelen ze daar dan precies mee?
Traditie en identiteit
Van jongeren wordt verwacht dat ze uitzoeken wie ze (willen) zijn. Soms wordt daarbij haast gesuggereerd dat je die keuze als een onbeschreven blad kunt maken: “Choose who you want to be.” Die suggestie werkt vaak verlammend want als je alles kunt kiezen, hoe weet je dan wat het juiste is? En als je het nog niet weet, op welke grond sta je dan? Een hernieuwde omgang met traditie kan hier enorm belangrijk zijn.
Want dat iemand als onbeschreven blad kan kiezen wie diegene is, dat is een mythe. Je wordt bepaald bij wat jou is gegeven; biologisch, sociaal, economisch, religieus. Je wordt bepaald bij de traditie waarin je geboren wordt. Dat klinkt misschien beklemmend, maar is het niet. Sterker nog, het is enorm bevrijdend! Het feit dat je niet onbeschreven hoeft te beginnen, maar mag starten met dat wat jou is doorgegeven geeft een zekere stabiliteit. Traditie betekent doorgeven, maar dat is een actief proces. Het is niet doorgeven zoals je het potje zout doorgeeft aan de eettafel. Het is worstelen met wat je is gegeven, en bevragen wat je wordt aangeleerd. Je maakt het je eigen, en daarin maak je ook keuzes. Je hoeft niet alles over te nemen en je mag experimenteren. Uiteindelijk zal datgene wat je doorgeeft aan mensen om je heen misschien heel anders zijn dan waar je mee gestart bent, maar het is er wel in geworteld.
Traditie en bewust leven
Bewust leven met traditie is als een boom. De verhalen van de mensen die je voor zijn gegaan wortelen je in de grond, maakt dat je stevig staat. Van daaruit groeit jouw boom. Je zult er misschien achter komen dat een deel van je takken rot zijn. Dan zul je moeten snoeien. Misschien kom je erachter dat een andere boom, een andere traditie, mooie eigenschappen heeft die jij ook wel aan je boom zou willen hebben. Dan ent je een takje, en ontstaat er misschien iets heel moois. Deze analogie is niets revolutionairs, zo is het altijd gegaan in de traditie. Kijk bijvoorbeeld maar naar Spanje in de 10e en 11e eeuw, waar moslims, joden en christenen elkaar inspireerden en beïnvloedden bij de ontwikkeling van de eigen geloofsleer.
Traditie: de wortel van je bestaan
Hoe zorgen we ervoor dat we, jong en oud, geworteld zijn in onze traditie? Dat begint met leren over traditie, want wat je niet kent kun je ook niet liefhebben of doorgeven. Daar ligt een taak voor opvoeders en leraren om op een inspirerende manier de kennis uit de traditie te delen, maar ook een taak voor jongeren om constant te blijven vragen: waarom? Die vraag, iets algemener gesteld, “waarom doen we wat we doen?” is cruciaal. Het is een vraag die bijna als natuurlijk opkomt in de puberteit en jongvolwassenheid, maar de vraag moet wel gesteld worden. Die vraag zorgt er namelijk niet alleen voor dat het gesprek erover gevoerd kan worden, maar verraad interesse van de steller, en vraagt van de beantwoorder dat hij of zij ook daadwerkelijk achter datgene staat wat hij aanleert. En weet diegene niet waarom diegene doet wat hij of zij doet, dan is er helemaal een mooie aangelegenheid om samen te zoeken. Door zo samen te leren en naar antwoorden te zoeken wordt je zelf gesterkt of uitgedaagd, maar bouw je ook weer verder aan de traditie, om hem ook weer uit te dragen en door te geven aan de mensen om je heen.
Voor de theologie ligt hier ook een roeping. Maak de kennis die opgedaan is en nog opgedaan wordt beschikbaar voor een groter publiek (buiten de academische wereld), en doe dit op een manier dat iedereen het kan meemaken. Toekomstige theologen en dominees worden opgeleid om de bijbel goed en begrijpelijk uit te leggen en te interpreteren voor niet-theologen, waarom doen we dit ook niet met de traditie? Bewust leven met traditie verrijkt je leven, en het is aan ons allemaal om daar aan te werken!
Nathan Troost – van Diggelen.
Bekijk zijn film voor de verkiezing Jonge Theoloog de Nederlanden en stem op hem!
