Verslag predikantenreis naar India (2015)

Vandaag is het zover! 18 predikanten van de Protestantse Kerk in Nederland vliegen naar India als onderdeel van de Permanente Educatie.

Theo Witkamp van de PThU gaat mee en bewaakt het groepsproces; Kerk in Actie gemeenteconsulent Tom Kolsters, de eerste blogger van deze reis, zal de tweede week meedoen. Zelf hoop ik, namens afdeling Zending, de laatste drie dagen van de reis mee te maken. Met de drie partners-van-predikanten erbij vormen we een groep van 24. Op de afdeling Zending zijn we enthousiast over dit soort reizen. Ontmoeting met gelovigen elders in de wereld is een belangrijk onderdeel van zending, maar het is bijna niet uit te leggen als je het zelf niet ervaart. Dus hoe meer mensen die kans krijgen, hoe liever het ons is. De predikanten die vorig jaar met de China reis mee gegaan zijn, snappen dit vast wel.

Inspirerend religieus leiderschap

Dit jaar dus geen China, maar India. Eén partner van de Protestantse Kerk in Nederland staat centraal: het Henry Martyn Instituut in Hyderabad. De deelnemers zullen ruim tien dagen ondergedompeld worden in zowel de academische als praktische programma’s van het instituut.

Dat dit een instituut is waar veel te leren valt, komt vooral door het doortastend en visionair leiderschap van Dr. Packiam Samuel (hij staat op de foto voor het Henry Martyn Instituut). Hij is een groot voorbeeld voor mij. Een diep gelovig christen, voor wie het vanzelfsprekend is dat je samen met moslims, hindoes en andere gelovigen een rol vervult in de samenleving. Een leider die weet wat er speelt in sociaal-politiek India en daar in de publieke ruimte adequaat op reageert. Ik hoop dat de deelnemers iets van dit religieus leiderschap te zien krijgen en ben dan vervolgens benieuwd wat ze er van vinden.

Samen op reis

Elke predikant heeft een onderzoeksvraag geformuleerd. Sommigen richten zich op het contextueel lezen van de heilige schriften, een centraal thema tijdens deze reis. Anderen verdiepen zich in dat andere belangrijke onderwerp in India, de Dalits. U zult hier ongetwijfeld meer over te lezen krijgen.

Wat ik ook zo leuk vind aan zo’n predikantenreis, is dat er een sfeer ontstaat, die je nooit krijgt als je elkaar op tien losse studiedagen ziet. Er is al volop gecorrespondeerd binnen de groep. We werden via WhatsApp getrakteerd op plaatjes uit India van deelnemers die eerder naar India zijn gegaan. Een van de predikanten, Jonathan Zondag, is de afgelopen weken flink bezig geweest met de Nederlandse media. Hij merkte dat er binnen de christelijke media zeker interesse is voor deze reis, dat gaan we dus zien en horen. Kortom, er zit een hoop muziek in de groep en het lijkt me dat er –op professioneel en persoonlijk vlak, want zo gaat dat als je met elkaar op reis bent- veel uitgewisseld zal worden.

Geschreven door Corrie van der Ven
Medewerker Zending

De cursus is net een uur geleden begonnen. Met de grote groep in een nu volle ruimte merken we het cultuurverschil tussen hen die hier al een paar dagen of zelfs een week in deze maatschappij zijn ondergedompeld en hen die een paar uur geleden aankwamen, met of zonder bagage... Wat een bijzondere en zeer levendige maatschappij is dit.

Vanochtend vertrokken we met een gewone, nog niet overvolle, lijnbus naar wat we dachten dat het centrum van deze immense stad was. De boekhandel was niet indrukwekkend, de koffie op straat durfde alleen de fotograaf, Sint Piet, aan, en de mannen gaven de vrouwen toestemming tot shoppen. Dat hebben we geweten! Ook stuitten we op een van de weinige in de wereld bestaande tempels van Zoroaster. De tempel zelf was niet toegankelijk voor niet-gelovigen. Niet zo missionair... Wel werden we hartelijk ontvangen in het kantoor met oeroude boeken en afbeeldingen. Op de terugweg in de lijnbus waren we echt de sardientjes die je altijd afgebeeld ziet. Wel zijn we heel vreemde grote witte vissen in de donkere vijver.

Zo buitelen de ervaringen hier over elkaar heen. Het wordt vanaf vanavond, na de aftrap van het studiegedeelte onder leiding van Theo, serieuzer...

Geschreven door Véronique Lindenburg
Predikant te Naarden

Geen koude voeten en toch alleen onder een laken geslapen en een klamboe. Het begin van onze eerste echte studiedag.

Na het ontbijt eerst om 9.00 uur een Devotion onder de koepel in de tuin van het Henry Martyn Institute. We betreden 'heilige grond', dus - anders dan in de Nederlandse kerken - onze schoenen gaan uit. Blootsvoets of op kousenvoeten betreden we de ronde open ruimte. Alleen al de ervaring dat luidruchtige predikanten op kousenvoeten kunnen rondgaan, maakt Permanente Educatie waardevol. 

Weer geschoeid betreden we het studiehuis, waar boven de deur staat: Peace as Goal - Justice as Perspective - Reconciliation as Methodology. De charismatische directeur, dr. Packiam Samuel, geeft een overzicht van de geschiedenis en missie van het HMI. 'Heidenen bekeren is een vroom werk; vrome mensen bekeren is een heidens werk', leerde ik vroeger. Na de ernstige rellen in Hyderabad tussen hindoes en moslims in de jaren '90 heeft het HMI zijn naam en missie gewijzigd. De niet-christenen zijn geen pagans maar fellow pilgrims. Ze vieren gezamenlijk feestdagen van de verschillende religies. Mijn schoenen vielen uit, toen bleek dat Kerst wel wordt gevierd, maar Pasen niet; het verhaal van kruisiging en opstanding is toch too sensitive. Er is wel meer too sensitive, zoals de positie van LGBT-ers (lesbian, gay, bisexual, transgender). 

's Middags met een busje naar de oude stad van Hyderabad. Geen koeien op de weg gezien, maar de claxon lijkt wel een heilige koe. De schoenen gaan weer uit in een van de twee Aman Shanti - beide woorden betekenen Vrede in, zeg maar, Arabisch en Sanskrit - Community Development Centers. Indrukwekkend wat er gebeurt aan verzoening en gemeenschapsvorming in de oude stad met een grote moslimbevolking. Hier zijn niet zozeer de moslims het probleem - zoals wij in het Westen vaak denken - maar de hindoes; het blijken nog gescheiden werelden te zijn, maar in deze Community Centers komen ze samen. Met of zonder schoenen: daar neem ik mijn petje voor af.

Bij ons vertrek lopen vele 'schoenen' met ons mee: de lokale jeugd. We zijn vast een bezienswaardigheid, witte vissen in een donkere vijver, zoals Veronique gisteren schreef. 

's Avonds de schoenen weer uit en met blote voeten onder de klamboe.

Geschreven door Sieb Lanser, predikant te Amstelveen

Bovenstaande quote is van ds. Daniel Premkumar. Als emerituspredikant geeft hij nu leiding aan een bedrijf waar ecologische landbouw plaatsvindt en wordt ontwikkeld. Hij zorgt daarnaast ook voor slachtoffers van hiv-aids, omdat hij merkte dat er zoveel kinderen jong overleden aan de ziekte. Zij profiteren nu van voedsel zonder gif in de ashram van ds. Premkumar en houden zo hun ziekte beter in toom.

Er zijn in India 300.000 boeren die zelfmoord hebben gepleegd omdat ze hun schulden niet konden betalen. Zij zien er geen gat meer in door de verhoogde investeringskosten, verhoogde prijzen van kunstmest en bestrijdingsmiddelen, en omdat ze geen invloed hebben op de prijs van hun producten. De kerk spreekt zich er tot nu toe niet over uit. ‘Dan maar vuile handen maken’, denkt ds. Premkumar en werkt samen met boerenorganisaties.

Bijbelstudie vanuit je hart

Vandaag hadden we een studie uit een heilig boek en deze keer uit de Bijbel. De Koran, de Veda en boeddhistische geschriften volgen nog. De bijbelstudie ging over het hart. Bij de verzoeking in de woestijn blijft Jezus "cool" terwijl de kerken van zijn geloof wordt uitgedaagd door zijn tegenstander de duivel. In de lezing erna door de directeur van het HMI, dr. Packiam Samuel, werden we uitgedaagd om na te denken over interfaith. Om heel eerlijk - " brutally honest"- naar onszelf en ons geloof te kijken. We kijken ook naar de ander en diens geloof. Hoe doen ze dat bijvoorbeeld hier in India? Daarbij houden we onszelf niet buiten schot met een intellectuele discussie maar gaan we een dialoog aan vanuit ons hart. Wat heb je daarvoor nodig, weet je daarbij wel wie jezelf bent en wat jouw geloof inhoudt? Geloof is iets anders dan religie, dan de buitenkant van het geloof. Daar kunnen we niet buiten, maar het is het voertuig om verder en dieper te komen met de dialoog. In de Indiase context wordt je dan uitgedaagd om het gesprek aan te gaan met de armen en de religieuze ander, om van hen te leren. Hoe we dat thuis zullen doen? Daar moeten we eerst nog meer over leren.

Pracht en praal naast rust

We bezochten ook een paleis van de vroegere moslimheersers, de nizam van Hyderabad en de tempel van Venkateswaran. Beide prachtige gebouwen. De één geeft een beeld van pracht en praal van vroeger en de ander een rustgevende plek midden in een stad die bruist van leven.

Het was alsof het eerste gebouw opriep om na te denken over de macht en de verhoudingen in de maatschappij om ons heen. Terwijl we er rondliepen veegden vrouwen de eindeloze paden schoon omdat er een bijeenkomst zou zijn met belangrijke mensen van de politie. Het tweede gebouw straalde rust uit. Helemaal gebouwd uit wit marmer, met een paar godenbeelden die je kon vereren maar er ook langslopen. We kregen heilig water mee, een soort zegen voor onderweg denk ik. Dat we ons maar meer mogen verdiepen in het aangaan van de dialoog en daarbij vuile handen mogen maken!

Geschreven door Ds. Corien Veenhuizen
Predikant te Lochem

Het is vijf uur 's ochtends als van alle kanten uit de minaretten de azan klinkt, de oproep tot gebed. Daarvóór hebben de honden, niet Gods meest zoetgevooisde schepselen, ook al gepoogd ons wakker te krijgen.

Maar nu klinkt het van alle kanten:

"Allah is groot, Allah is groot
Ik verklaar dat er geen god als Allah is
Ik verklaar dat Mohammed Zijn profeet is
Haast u naar het gebed
Haast u naar het succes
Het gebed is beter dan de slaap
Allah is groot, Allah is groot
Ik verklaar dat er geen god als Allah is"

Misschien is bidden inderdaad beter dan slapen, maar ik keer me nog even om met die andere wijsheid in mijn achterhoofd: 'Hij geeft het zijn beminden in de slaap...'

Om tien voor zeven kom ik dan toch mijn bed uit voor onze eerste yoga-les. Met zeven anderen sta ik even later onder de open koepel te rekken en te strekken, begeleid door het gekwinkeleer van de vogels.

Na het ontbijt is het tijd voor ons ochtendgebed. Samen met de studenten en leden van de staf zingen we 'ubi caritas': 'Waar zorgzaamheid en liefde is, daar woont God.' Ons meerstemmig gezang evenaart bijna dat van de vogels.

Prof. Dr. Mohammad Aslam Parvaiz is rector magnificus van de Maulana Azad National Urdu University (NAMUU) en is uitgenodigd om met ons een koranstudie te doen. Hij doet dat vanuit zijn eigen vakgebied, de fysiologie van planten. Voordat de vraag post kan vatten hoeveel gepromoveerde Nederlandse biologen er te enthousiasmeren zouden zijn om een bijbelstudie met predikanten te houden, zijn we al begonnen. Dr. Parvaiz houdt een geëngageerd verhaal over de noodzaak de samenleving ecologisch te hervormen en ondersteunt zijn betoog met citaten uit de koran. Kernwoorden daarbij zijn rechtvaardigheid, gelijkheid en balans. Het is zaak de bronnen en grondstoffen (resources) waarmee God de schepping zo rijkelijk bedeeld heeft eerlijk te verdelen en om in balans te komen met de schepping. Dat houdt ook in dat we moeten afzien van het uitputten van de aarde en het eindeloze vergaren van (bodem)schatten. Zoals de koran zegt: 'Wie rijkdom verzamelt en meent dat dat een verzekering tegen ongeluk is en wie denkt dat zijn rijkdom hem onsterfelijk maakt: Nee! Hij zal zeker een verpletterende ramp ingeslingerd worden' (Al-humazah: 2-4, vertaling uit het Engels).

Wat dat afzien van bezittingen betreft, kunnen we nog veel leren van de vogels, houdt dr. Parvaiz ons voor. Die zie je toch ook niet met lunchpakketjes rondvliegen? Ze vertrouwen erop dat er altijd wel ergens iets te eten voor hen zal zijn.

Positie vrouwen in India

Even later stappen we als half-vrije vogels, mét rugzakjes maar zonder lunchpakketjes, de bus in die ons naar de universiteit rijdt. De NAMUU is opgericht als universiteit ter bevordering van het Urdu, de taal die in Pakistan en delen van India gesproken wordt. We krijgen een korte, maar op meerdere manieren krachtige lezing van dr. Shahida over de positie van vrouwen in de islam. Veel van wat zij vertelt, sluit aan bij wat we gisteren hoorden: dat de positie van vrouwen in India doorgaans weinig gunstig is. Vrouwen zouden erbij gebaat zijn zelf de koran te bestuderen en zo kennis te vergaren over hun rechten, want die zijn talrijker dan de praktijk doet vermoeden. Zo verbiedt de koran vrouwen niet om buitenshuis te werken en een eigen inkomen te verwerven, al kan ze er op geen enkele wijze toe verplicht worden.

Middaggebed

Veel tijd om vragen te stellen hebben we niet, want we worden in de tot moskee omgebouwde sporthal verwacht voor het middaggebed. Voor mij en vele anderen is het de eerste keer dat we zoiets meemaken. Dat de mannen van onze groep uitgenodigd worden mee te doen, getuigt naar mijn idee al van een grote gastvrijheid, maar dat wij als vrouwen, in dezelfde ruimte vanaf de zijlijn, daar getuigen van mogen zijn, komt mij tamelijk uniek voor. Maar misschien is onze komst omgekeerd ook een unicum, gezien het aantal foto's dat van ons gemaakt wordt door de universiteitsfotograaf.

Dat in alles voorzien wordt, zoals dr. Parvaiz ons vanmorgen voorhield, en alle lunchpakketjes overbodig maakt, blijkt uit de maaltijd die voor ons klaarstaat in het VIP-gebouw van de universiteit. Ook hier weer, net als in het Henry Martyn Institute, een veelheid aan gerechten die allemaal even smakelijk zijn.

Nieuwe indrukken

Het laatste onderdeel van onze excursie is een lezing door de imam die ook voorging in de moskee, dr. Faheem Akhtar. Als opening reciteert één van zijn vrouwelijke studenten, van top tot teen gehuld in een zwarte burka, enkele verzen uit de koran. Of dit gebruikelijk is, weten we niet, maar ook dit heeft niemand van ons eerder meegemaakt. Vervolgens behandelt dr. Akhtar de basis van de islam en de vijf zuilen. Erg nieuw is zijn presentatie niet voor ons en onwillekeurig komen bij mij herinneringen boven aan de iets te lange eerstejaars colleges islam. Gelukkig is er aan het einde van de sessie ruimte voor enkele vragen, waarbij dr. Akhtar duidelijk maakt dat bij allerlei kwesties het hoogste gezag de koran toekomt, die op veel punten meer ruimte laat dan men vaak denkt. Zo heeft ieder de persoonlijke keuze om zich, om welke reden dan ook, niet (volledig) te houden aan de ramadan. Er is geen imam die jou zou kunnen dwingen een andere keuze te maken. 

Na de groepsfoto op de trappen van de universiteit, waarbij we kans zien nog even met enkele studenten te spreken en vrijmoedig (of vrijpostig...) te vragen naar die burka's ('geheel eigen keuze', verklaren de dames) nemen we afscheid. 

Als we terugkomen bij het Henry Martyn Institute gaat de zon net onder en baadt de tuin even in een roze-rode, smogvrije gloed. Als vingerwijzing naar Gods goede schepping...

Geschreven door Christien Crouwel
Predikant van de Protestantse Gemeente Nuenen

Toegezongen worden met een lied van zegen door Boeddhistische monniken, dat kan je overkomen op een studiereis in India.

Aan het begin van de dag is er een moment dat we 'devotions' noemen: bezinning op hoe wij allemaal ons op verschillende manieren verbonden voelen met wie wij God noemen, groter dan wij. Vanmorgen staat centraal het woord 'delen'. Delen van wat je wordt gegeven aan hoop, geloof en liefde met de mensen die je worden gegeven of aan wie jij wordt gegeven. Dat ervaar ik voortdurend deze reis. Zowel in de groep van collega's als bij de ontmoetingen met docenten en vertegenwoordigers van andere godsdiensten en daar schaar ik het Boeddhisme voor het gemak ook maar even onder. Dat laatste, de ontmoeting met Boeddhistische monniken, staat voor vandaag op het programma. Zij delen met ons allerlei van wat hen is gegeven en wat zij met zich meenemen. Een ritueel van zingen en bidden, hun warmte, hun betrokkenheid op mensen en zo ook heel praktisch eten en drinken. Een mooie ontmoeting die veel vragen oproept.

Besluiteloosheid onder predikanten

Belangrijke elementen die ook voor ons zelf herkenbaar zijn bijvoorbeeld zijn de aandacht voor het lijden en de eindigheid van ons leven, ook al kun je meerdere levens leven. Verlangens van ons mensen zijn een bron van ellende. Dat weten we wel, maar ik denk dat we ook niet zonder kunnen. In het Boeddhisme lijkt het alsof je je verlangens aan de kant moet zetten, niet zozeer onderdrukken, maar je moet ze zien kwijt te raken. Het gesprek gaat over de vraag over welke verlangens dat dan gaat. Mij viel op dat de inleider zei dat hij vond dat religies wereldwijd meer met moraal bezig zouden moeten zijn. Er zijn ook vragen over de acceptatie van het lijden en over de relatie met het lijden van Jezus. Er is veel gedeeld aan hoop, verlangen, geloof en liefde en dat we worden toegezongen ontroerde mij, een zegenrijk moment.

En toen waren we een paar uur vrij. Zet 20 predikanten bij elkaar en probeer een besluit te nemen. Een helder besluit. Dat valt niet mee. Na veel gekrakeel gaan sommigen echt pauze houden en anderen de binnenstad in. Echter, we belandden bij een shopping mall in plaats van bij de kleine winkeltjes. En vervolgens wordt tijdens het uitstapje de afspraak veranderd. Uiteindelijk konden we om 19.00 uur in alle rust en vrede de maaltijd met elkaar delen.  

Geschreven door Ds. Jan Hommes
Predikant in de Woldkerken

Zo eindigde vandaag Ms. Sribala. Zij is als staflid verbonden aan het HMI en houdt zich bezig met de positie van vrouwen in India. Haar hartekreet was niet voor niks. Want de positie van de vrouw is, zeker door westerse ogen gezien, erbarmelijk.

Er is veel huiselijk geweld, meisjes worden vaak op jonge leeftijd uitgehuwelijkt, ook al is dat bij wet verboden. Kindhuwelijken van meisjes van 14 jaar of jonger zijn geen uitzondering, terwijl de man tien of vijftien jaar ouder is.

Liever geen dochter

Meest schrijnend is wel dat ouders in India wel een zoon, maar geen dochter willen. Het is, op straffe van een forse boete, artsen verboden om bij een echoscopie de ouders te vertellen wat het geslacht van het ongeboren kind is. Toch gebeurt het en zijn er ouders die bij een dochter tot abortus besluiten. Ook gebeurt het dat pasgeboren meisjes door de familie vlak na de geboorte worden vergiftigd, zodat ze sterven. Het hebben van dochters is voor velen een ramp, zo niet het hebben van zoons. De verhouding man - vrouw is in India dan ook niet 50-50, het percentage mannen is beduidend hoger wat weer problemen geeft op de huwelijksmarkt.

Ander heikel punt is de bruidschat. De vader van de bruid moet die betalen. Hoe jonger de dochter, hoe lager de bruidschat. Een oudere dochter uithuwelijken kan de familie financieel aan de rand van de afgrond brengen. Voor de familie van de bruidegom geniet een jonge bruid de voorkeur, zeker op het platteland; het betekent twee extra gratis handen, voor in het huishouden en voor op het land.

She-teams

Het is natuurlijk niet alleen maar kommer en kwel, maar dat de positie van de vrouw vaak penibel is, blijkt ook uit de verhalen die wij hoorden van collega's van mevrouw Sribala. Zij nam ons ook mee naar een initiatief van de politie van Hyderabad. Sinds twee jaar kent de stad een aantal She-teams. Dat zijn teams van mannelijke en vrouwelijke agenten die op allerlei hotspots in de stad surveilleren. Hun taak is om aanrandingen en verkrachtingen in het openbaar te voorkomen of op te sporen en voor de rechter te brengen. Een initiatief van de overheid nadat twee jaar geleden in een bus in India een vrouw publiekelijk werd verkracht en niemand ingreep. Het haalde de wereldpers.

Iets te mooi?

Op het zelfde politiebureau is ook een NGO gevestigd waar advocaten, psychologen en mediators vrouwen en kinderen bijstaan die te maken hebben gekregen met huiselijk geweld of andere delicten in de familiesfeer. Het initiatief is nieuw in India. We werden zeer gastvrij onthaald, wat bij sommigen de vraag opriep of het niet iets te mooi is wat ons hier als buitenlanders wordt voorgeschoteld. Het zou kunnen, misschien is de - corrupte - overheid bezig met windowdressing, maar wat is het alternatief? Toch stemde hetgeen de  agente en ook de oprichtster van deze NGO vertelde hoopvol. Want ook zij zeiden: Everybody has a role to play...

Geschreven door David Schiethart
Predikant te Den Haag

Deze dag zal een dag van verdieping en bezinning worden.

Na de facultatieve yoga- sessie en het ochtendontbijt beginnen we volgens goed gebruik in de kapel met een ochtendwijding. Er doen deze keer veel studenten aan mee. Het thema is: verzoening. Tussen muzikale bijdragen uit meerdere religieuze tradties door wordt het thema toegespitst op onze eigen persoon en op het brede verband van de volken met hun religies. Vraag bij de eerste toespitsing: heb ik me verzoend met mezelf, met wie ik ben, met mijn achtergrond, mijn kleur, mijn sexuele voorkeur? Vragen bij de tweede: wanneer is verzoening nodig? wat houdt het in? wat is de prijs? wie betaalt die?

Na de ochtendwijding houdt dr. Samuel een indrukwekkende inleiding in bijbels perspectief over de noodzaak dialoog tussen de verschillende religies. Hij maakt aannemelijk, dat de Joden hun geloof voedden in interactie met het geloof van onder meer de Egyptenaren, Perzen en Babyloniers. Het Oude Testament is volgens hem geschreven in de context van de ontmoeting tussen religies. Er is sprake van verschillende goden. Dat God in het boek Deuteronomium naar voren wordt geschoven als de Ene doet hier niets aan af. Ps. 82: 1 is in dit verband een sprekend vers.

Puralisme

Volgens dr. Samuel koesteren de Joden het puralisme. Ze moeten hun identiteit hooghouden en als kwetsbare minderheid vechten tegen homogenisering. Dr. Samuel ziet pluralisme als een belangrijk goed in een steeds meer homogene wereld, waarin dat, wat anders is, wordt gemarginaliseerd. Niet alleen in het brede verband van de volken met hun religies koesteren de Joden het pluralisme, ze doen dat ook in eigen kring. Het pluralisme zit hen in hun DNA. Ze worstelen met God, zoals Jakob bij de Jabbok worstelt met God.  Weliswaar belijden ze Hem als de Ene, maar ze doen dat in het diepe besef, dat de eenheid in Hem en niet in mensen gegeven is.

Tenslotte wijst dr. Samuel op Jezus, die profeteerde dat de volken 'in Geest en waarheid'  God zullen aanbidden. Zover is het nog niet. We zijn imperfect. Dat verleidt dr. Samuel tot de oproep: ' Let us listen to the sound of silence'...,

Bij de koffie bekomen we een beetje van wat dr. Samuel heeft gezegd.

Vanuit welke theologie zoeken we de ontmoeting?

Daarna mogen we ons vanwege een wijziging in programma- niet de eerste en ook niet de laatste, maar wie maalt erom bij alle genade, die ons wordt geschonken- in groepjes voorbereiden op een tweede ontmoeting met voornoemde. Hierin gaat het om de vraag vanuit welke theologie we de ontmoeting zouden willen zoeken met andere religies. We zullen hierbij helderheid moeten krijgen over de volgende vragen: wat maakt onze religie uniek? hoe laat zich de veronderstelde uniciteit theologisch verantwoorden? en hoe beïnvloedt deze de dialoog met andere religies?

In de dialoog met andere religies gaat het vervolgens om een zevental hiermee samenhangende vragen: hoe weet ik, wat ik weet? hoe kijk ik naar mezelf? hoe verhoudt het heilige geschrift van mijn  religie zich tot die van andere religies? hoe verhoudt mijn God zich tot de goden?

Hoe zie ik Jezus ten opzichte van andere ' saviours'? en hoe mijn kerk tussen tempels en moskee? Over Jezus merkt dr. Samuel op: ' Jesus is for me the only way, who opens up the door to many ways' .

Een groep Nederlandese predikanten is niet snel stil te krijgen, maar dr. Samuel slaagt er met zijn bijdrage toch bijna in. Dat is een hele prestatie.

Het middagmaal maakt de tongen al weer los. Na een korte rustpauze hebben we een groepsgesprek in de kapel. We zetten ons neer in een kring. Veel vragen, die het door dr. Samuel naar voren gebrachte oproept, worden verwoord, zoals:

• Wat betekent Jezus'  uitspraak: ' Ik ben de weg, de waarheid en het leven'  in de interreligieuze dialoog? Wat is uberhaupt de rol van bijbelteksten?
• Hoe gaan we om met de verschillen in geloof, die er werkelijk zijn?
• Wat betekent ' interfaith'? Is het iets anders dan ' interhuman'? En dan goed omgaan met je ' fellow- pilgrims' uit andere religies?
• Wanneer voer je een goede dialoog? Aan welke regels moet je je houden? Kunnen er harde noten worden gekraakt?
• Hebben we niet een nieuwe taal nodig om de dialoog te kunnen voeren?

Deze en andere vragen geven veel stof tot nadenken en gesprek.

Vragen te over. Duizelt het u, lezer, het al van de vragen, die in dit verslagje worden genoemd? Ons als predikanten duizelt het zeker. Maar we houden de moed erin. En we hebben elkaar en de God, Die ons omvat en in Wie we ons bewegen, om ons verder te helpen. En u natuurlijk bij behouden terugkeer.

Geschreven door Aart van Houweling
Predikant te Oostburg

'Leven is lijden en pijn", zegt de Boeddha, en wie anno 2016 in een grote Indiase stad als Hyderabad verblijft kan zich daar alles bij voorstellen. Te midden van de heksenketel van het verkeer met al zijn smog en stof zie en ruik je armoede en lijden. Wie zou daar de woorden op zijn lippen durven nemen, 'Lijden is fijn"? Toch klinkt het hier elke morgen, en wel uit de mond van yogameester Rao.

Als wij 7.00 uur op onze matjes staan in de nog rokerige lucht van alle nachtelijke vuurtjes, maar ook altijd in de zon, zegt dr Rao, 'Pijn is fijn". Aanleiding daarvoor zijn yoga-oefeningen die meer rek -en strekvermogen vereisen dan doorsnee predikantenlijven eigen is. 'Zet door,', 'Pijn doorstaan is beter dan ontwijken". En de groep deelnemers groeit elke dag en dat zonder bekeringsijver. Misschien heeft dat groeien echter ook te maken met een andere uitspraak die dr Rao eveneens elke morgen meerdere keren maakt: 'Dit is mijn-tijd!". Hij bedoelt daarmee dat dit het uurtje yoga ' s morgens exclusieve tijd is voor elke deelnemer'. Deze tijd is niet van je partner of van je kinderen, niet van collega "s of van werk of zorgen. Dit is tijd helemaal voor jezelf. De eerste keer dat je dat hoort denk je, 'is dat niet wat egoïstisch en als je die tijd voor jezelf neemt, moet je dat dan ook nog benadrukken"? Het voelt echter al snel goed en je beseft dat je je na die 'mijn-tijd" nog een hele dag kunt wijden aan anderen. 

Mooie, sterke en bijzondere vrouwen

Na de yoga volgt een Indiaas ontbijtje met o.a. warme groenten en kikkererwten. Daarna schuiven wij onder dezelfde koepel als van de yoga in een weelderige tuin aan voor het dagelijkse morgen-gebed, wat 'devotie" heet, verwijzend naar de vroomheid (bhakti) waarmee  veel hindoes dagelijks hun dag openen en sluiten met een offer van wat bloemen en/of gebed. De devotie staat vandaag in het teken van vrouwen. Ook in India zijn er zoveel mooie, sterke en bijzondere vrouwen. Wij hebben er al veel ontmoet. India heeft ook al vanaf de jaren zestig vele jaren lang een vrouwelijk staatshoofd gehad. De VS wacht daar nog steeds op. India is echter ook kampioen in het geweld tegen vrouwen, op straat of thuis. Een fors deel van de hardheid van het leven in India komt op hen neer. Ook die vrouwen hebben wij ontmoet, de meesten zonder dat wij het beseften. De devotie met vrouwe wijsheid doet goed.

Vivakananda; geloven in God heeft alles te maken met geloven in jezelf

Daarna schuiven wij de bus in richting het Vivakananda Centrum voor Menselijke Excellentie. Een mond vol, maar niet zonder inhoud. Vanuit straten vol smog, lawaai en stof stappen wij in een oase van rust, ruimte en weldoende klanken en beelden. Vivakananda was de eerste en grootste leerling van de kleurrijke goeroe Ramakrisjna. Samen stonden zij aan de wieg van een nieuwe groep binnen het Hindoeïsme, met van begin af aan een internationale uitstraling. Vanaf het moment dat Vivakananda aan het begin van de vorige eeuw een groep van 7000 luisteraars geheel in zijn ban trok op een congres in Chicago, is dit een groep met heel veel dynamiek. Het bijzondere van de Ramakrishna "s is dat zij er niet alleen voor. Hindoes willen zijn. Hindoes willen ze tot betere hindoes maken, maar ook moslims tot betere moslims en christenen tot betere christenen. En dat altijd beginnend met veel 'mijn tijd" en veel blijheid (Joy). Het leven is al ernstig genoeg en geloven in God heeft alles te maken met een geloof in jezelf.  Wij worden ontvangen met een weldoende gastvrijheid door de priester zelf en later ook nog door het hoofd opleidingen. Even staan wij zelfs in videocontact met een priester in Amsterdam.

Er is alle tijd voor vragen en om ons rond te leiden, en steeds weer is er de lichtheid van een lach. Wat mij uiteindelijk weer bij yogameester Rao brengt. Die hield ons vanmorgen tijdens de yoga voor hoe belangrijk het is dat wij blijven huilen en blijven lachen. Aan het huilen heeft hij ons nog niet gekregen, maar toen wij onze ademhalingsoefeningen te westers serieus aan het uitvoeren waren, bijna alsof het huiswerk was voor een ander en geen ' mijn tijd", liet hij ons de tijgeroefening doen. Zittend op handen en voeten en brullend als een tijger. En meteen aansluitend de lachoefening. Het zou mij niet verbazen als er morgen weer nieuwe yogi aanschuiven.

Geschreven door Nico Schroevers

Even is het bijna stil. Ik kan de krekels horen (of Indiase beestjes met een soortgelijk geluid) en ik hoor de stemmen van spelende kinderen. Ik zit in de avondschemer op de vloer van ons hostel bij het Henry Martyn Institute. Of beter op het balkon? Eigenlijk is het een mix van beiden. Indiase gebouwen hebben naast gesloten kamers meestal ruimtes die open zijn, zonder ramen, of een luik in het dak zodat de sfeer van een binnenhof ontstaat. Ook de koepel waaronder we de dag met een 'devotion' beginnen, rust op zuilen, niet op muren. Binnen en buiten vloeien in elkaar over. De stemmen van buiten dringen steeds naar binnen. Je hoort de vogels, de mensen - en de herrie.

Ook nu is de stilte snel voorbij. Je hoort weer de toeters van de omringende straten. Het verkeer gaat dag en nacht door en wordt steeds begeleid door toeters van alle kanten, een soort communicatiemiddel voor al de auto's, riksha's en motors. Ook geloven is in India verbonden met hard geluid. (Wordt wellicht daarom in oosterse meditaties zo vaak de stilte gezocht?) 

Vanochtend schrok ik, zoals iedere dag, wakker van de Azan, de doordringende islamitische oproep tot gebed voordat de zon opgaat. Ergens in de buurt moet een moskee zijn. Even ergerde ik me eraan. Daaraan kon ook de uitleg over de islam die we op de islamitische universiteit een paar dagen geleden kregen niets veranderen. Maar wel de ontmoeting met de vrouw in de nikab die ik bij het winkelen op een drukke markt van Hyderabad had. "Ma'am you know me" klonk het van achter de gezichtssluier. Ik zag alleen zwart en twee ogen. Maar de sluier ging af en ik herken de studente met wie ik een goed gesprek heb gehad. Zij studeert womenstudies, een masteropleiding op dezelfde islamitische universiteit. En jawel, de studie is feministisch én islamitisch. Een fijne ontmoeting, en wellicht ging de studente nu bidden? Mijn ergernis was weg, ik viel weer in slaap. 

Fonkelende ogen

Inmiddels is het buiten donker geworden. Straks om 7 uur zullen we weer drums en chants horen en een hard geluid dat ik al dagen niet kon plaatsen. Je hoort deze harde geluiden meerdere keren per dag en kunt er niet omheen. Toch luister ik er nu heel anders naar omdat ik hun betekenis ken. Eergisteren waren we met zijn vieren naar de kleine mandir in de buurt gelopen. Dankzij een van onze reisgenoten die Hindi spreekt, kwamen we in gesprek met de oude pandit en zijn jonge leerling en mochten we het ritueel meemaken. De fonkelende ogen van de oude priester staan me voor ogen. Evenzo het enthousiasme waarmee de jonge leerling de verhalen vertelde en uitlegde. Samen wonen zij in de mandir en verzorgen de dienst. Het meest raakte mij zijn uitleg over Radha Krishna en zijn vrouw als vertegenwoordiger van de onvoorwaardelijke liefde van God. Hoe vreemd mij de kleurrijke godsbeelden ook zijn, hun betekenis en de overgave van de jonge man zal ik niet vergeten. Ik weet nu dat het rare geluid een schelp is waarop aan het begin van het ritueel geblazen wordt. En ik zie deze enthousiaste mensen voor me als de drums, klokken en tamboerijnen klinken en de oude teksten gezongen worden.

Verschillen en vergelijkingen

Er zijn zoveel stemmen en geluiden in India, zowel letterlijk als figuurlijk. In de afgelopen dagen werden we soms bijna duizelig van alle informatie en ontmoetingen met mensen van zo veel verschillende religies. Hoewel we vandaag 'thuis' (het voelt voor mij zo!) in het instituut bleven, ging de ontmoeting door. Tijdens de devotion aan het begin van de dag bleven we staan bij 'de naaste' in de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Niemand was meer verbaasd daarna een verhaal over Mohammed te horen dat inhoudelijk aansloot. Hoe anders was dat bij de eerste keer met lezingen uit Bijbel, Koran en Veda! Daarop volgde een boeiende lezing van dr. Raminder Kaur. Zij is arts en kenner van de spiritualiteit van de Sikh. Dankzij haar heldere uitleg kon ik veel meer begrijpen van waar het om gaat in het geloof van Sikhs. Het trof me dat in India gelijktijdig met onze reformatie, een beweging was ontstaan die de kern van de spiritualiteit van Hindus en Moslims bijeen wilde brengen. Hierbij speelde de vertaling van heilige teksten die tot dan toe alleen voor geleerde brahmanen toegankelijk waren, een grote rol. Iedereen moest de teksten kunnen begrijpen en zijn spirituele weg kunnen volgen! Alle nadruk ligt bij de Sikhs op de eenheid van God die het universum omvat en in het binnenste van ieder mens is. Deze waarheid is niet exclusief in hun heilige boek - Guru Granth Sahib - te vinden, maar ook in de andere heilige schriften, inclusief de Bijbel.

Dalit theologie

Na het maken van de groepsfoto met veel lachen, kwam alweer de volgende godsdienst aan de beurt. Rev. Dr. Praveen - socioloog en theoloog – vertelde ons over de (christelijke) Dalit theologie. De meeste christenen in India zijn Dalits, de zogenoemde 'onaanraakbaren'. Het zijn oorspronkelijke inwoners van India die buiten het kastensysteem vallen. Wat een lange geschiedenis van enorme onderdrukking en emancipatie met zich mee brengt. Zij herkennen in het christelijk geloof een God die zelf het lijden ondergaat. De zoektocht naar een Dalit theologie is vrij jong en is gericht op een theologische taal die van de context en de taal van Dalits uitgaat in plaats van geïmporteerde concepten die niet begrepen kunnen worden ("helicopter theologie"). Ook de Bijbel zelf zou specifiek vertaald moeten worden, waarbij oude begrippen - just uit het Oude Testament - nieuwe betekenis kunnen krijgen. Dr. Praveen bracht heel boeiende gedachten ter sprake, beslist iets om theologisch over verder te denken!

In de middag waren we toe aan reflectie in een groepsgesprek. We zullen nog lang bezig zijn om alle indrukken te verwerken. Of de vele stemmen samen kunnen klinken als in een concert? Het lijkt mij het (toegegeven ambitieuze) doel van de interreligieus dialoog. Daar op het balkon in de avondschemer hoorde ik een lied. Onze groep was aan het oefenen voor Devali. Bij dit lichtfeest uit de hindoeïstische traditie doet iedereen mee. Wij zullen zingen: "we share our faith, we share our hope, which we have received from God...".

Geschreven door Christiane Karrer

De oproep tot het vroege (05.00 uur) ochtendgebed schalt weer door de luidsprekers over de stad en wekt mij uit de slaap. Waar ben ik, o ja, India ! De laatste dag van de cursus. Liggend onder de klamboe beginnen mijn gedachten te komen...

Mijn motivatie om theologie te gaan studeren was om zelf te onderzoeken wat mij met de gereformeerde paplepel is ingegoten. Wat een ontdekking dat er meer krenten in zaten dan ik tot dan toe had geproefd! Dat het een zogenaamde 'late roeping' is geworden had alles te maken met het feit dat mijn vader (zaliger) het niet nodig vond dat zijn dochter ging studeren. "Meisjes trouwen toch en krijgen kinderen, een studie is weggegooid geld." Ik heb het hem niet kwalijk kunnen nemen; twee van mijn broers studeerden al en ik zag dat het mijn ouders veel geld kostte. Als kleine zelfstandigen werkten ze zich al een slag in het rond. Met ruzie de deur uitgaan om zodoende misschien in aanmerking te komen voor een studiebeurs was niet mijn opvoeding. Ik spreek nu over eind jaren '70 van de vorige eeuw.

Predikantenreis India 2016

Alsof ik met de A380-800 van Emirates als tijdmachine in de tijd ben terug gegaan. Zo nu en dan staan vrouwenkwesties op de politieke agenda van India, maar er is nog een heel lange weg te gaan. Het bruidsschat-systeem tiert welig en er worden soms vele honderdduizenden roepies betaald. Op het gebied van erf- en eigendomsrecht worden vrouwen nog steeds ernstig gediscrimineerd, en aangezien het land vasthoudt aan een traditionele maatschappelijke rolverdeling, worden ze ook achtergesteld op de werkplek - zeker wat betreft salariëring.

De middenklasse is weliswaar welvarender geworden, maar dat heeft niet per definitie geleid tot positieve maatschappelijke veranderingen voor vrouwen. Het doden van nog ongeboren of pasgeboren meisjes is een  probleem dat alsmaar grotere vormen aanneemt. Sommige delen van het land laten al geboortecijfers zien van nog geen 800 meisjes tegen 1000 jongens. Met een nog altijd bestaand maatschappelijk en economisch  vooroordeel tegen het krijgen van dochters is de kloof in de man-vrouwverhouding van de bevolking er alleen maar breder op geworden. India telde in 2014 ongeveer 40 miljoen minder vrouwen dan mannen.

Naarmate de lagere kasten zich steeds vaker de sociale gebruiken van de rijken eigen maken en hun levensstijl imiteren, beginnen ze ook het bruidsschatstelsel over te nemen, en dat op een nooit eerder vertoonde schaal. Dus in plaats van te verdwijnen - het is in feite onwettig - breidt het zich verder en verder uit.

Vooruitzichten

Daar staat tegenover dat jonge vrouwen in de grote steden een betrekkelijk vrij, zelfstandig leven leiden en zich kleden op een manier die niet eens zo heel lang geleden als onzedelijk zou zijn beschouwd. Doordat vrouwen uit de middenklasse toegang hebben tot onderwijs en gezondheidszorg, hebben ze betere vooruitzichten en meer vrijheden gekregen, terwijl armere vrouwen aan het huishouden zijn gebonden."

Maar India is nog steeds een mannenmaatschappij, en de taboesfeer die er heerst rond seks en seksualiteit maakt heel wat verborgen slachtoffers. De in recente jaren bekend geworden gewelddadige groepsverkrachtingen leidden in het hele land tot demonstraties en verhitte discussies over het huidige strafstelsel en de lakse ten uitvoerlegging daarvan. De noodzakelijke mentaliteitsverandering ten aanzien van de positie van de vrouw in het algemeen binnen de Indiase samenleving kan nog een stevige boost gebruiken.

Zaadjes

Het Henry Martyn Institute heeft ons laten zien dat naast woorden over Interfaith Relations, de daden in haar Community Development Centers kleine 'sparkles of hope' zijn. Meisjes en vrouwen worden er weerbaar gemaakt door onder andere naai- en typecursussen maar bovenal ervaren zij dat ze er mogen zijn in deze maatschappij. In die onderlinge ontmoetingen tussen Hindoe-, Moslim- en Christen meisjes leren ze, dat wat zij doen, er toe doet. In de afgelopen 10 jaar zijn vijf meisjes een eigen kledingatelier begonnen; druppels op een gloeiende plaat? Nee, zaadjes die zullen groeien en uitbloeien tot meer sparkles of hope! Tijdens ons bezoek aan zo'n CDC kregen wij als cadeautje traditionele handversieringen in mehendi (henna).

Gelukkig zijn er vele 'sparkles of hope' zoals wij donderdagmorgen mochten vernemen uit de mond van Dr. Aruna Ganadason en Jessica Richard van het Asian Women's Resource Centre. Een organisatie van, voor en door vrouwengroepen in Azië die zich bezighouden met contextuele- en feministische theologie. Op de Asian Women Theologians' Conference (AWCR) in 1987 te Singapore besloot een groep vrouwelijke theologen dat er behoefte was aan ontmoeting en theologie vanuit specifiek Aziatisch vrouwelijke context. Het AWCR was geboren.

Heldinnen

Dr. Ganadason is 20 jaar werkzaam geweest als (feministisch) theologe in de Wereldraad van Kerken. Aan de hand van het bijbelboek Ruth nam zij ons mee naar de solidariteit tussen Naomi, Orpa en Ruth. Na de dood van hun mannen gingen zij weer op zoek naar groene weiden, net zoals vandaag de dag vele vluchtelingen all over the world. Naomi en Ruth, vluchtelingvrouwen, worden door God gezegend: het huis van David. Door huidige vrouwelijke theologen wordt Orpa, doorgaans afgeschilderd als afvallige schoondochter, als een heldin gezien. Zij durft bij haar familie in haar land te blijven! Dr. Ganadason pleitte voor de noodzaak van een theologie voor de allerarmsten en onderdrukten, niet alleen in India. We moeten spreken over wat ons verdeeld en het verhaal van vrouwen meer specifiek in het spreken over God worden opgenomen.

Het AWCR organiseert workshops, forums etc. en biedt gelegenheid aan vrouwen van verschillende geloven en culturen door dialoog met elkaar in contact te komen en hun levensverhalen te delen. In boeken en het magazine 'in Gods image' vinden deze 'sparkles of hope' hun weerklank. Tot slot geven Arunda en Jessica ons de tip om de film 'PINK' https://en.wikipedia.org/wiki/Pink_(2016_film) zeker te gaan zien! Ik beloofde hen dit in deze blog te zullen vermelden...

"Meisjes trouwen toch en krijgen kinderen, een studie is weggegooid geld."

Dit meisje was toch eigenwijzer dan haar vader, ging studeren en werken bij de Koninklijke Luchtmacht, trouwde en kreeg kinderen, volgde haar hart en studeerde theologie. Vol 'sparkles of hope' uit India vliegt zij volgende week met de tijdmachine van Emirates terug naar huis.

Geschreven door Ds. Anneke Westra
Predikant te Oldehove - Niehove

Aan alle goede dingen komt een einde. In dit geval een bruisend slot. Het einde van onze studiereis viel toevallig (“God willing” zeggen ze in India) samen met een indrukwekkend interfaith-festival. Drie keer per jaar organiseert het Henry Martyn Institute in Hyderabad een feest voor de verschillende religieuze groepen in de stad. Het Suikerfeest, Diwali en Kerst worden aangegrepen om gul als God zelf de schoonheid te vieren van het samen mens-zijn. 

 Op de laatste avond van ons programma werd er in de tuin van het instituut Diwali gevierd met de diverse samenwerkingspartners van het HMI. Ook wij waren uitgenodigd. Diwali is een belangrijk hindoefeest dat de strijd van het licht tegen het duister verbeeldt. Groep na groep betrad het podium om zich van zijn beste kant te laten zien. Een van de hoogtepunten was een classical dance van drie prachtig geklede jonge vrouwen, die badend in licht een verhaal uit het leven van Krishna presenteerden. De Indiase godheid werd gespeeld door een wit geschminkt jongetje. Als kind schijnt Krishna nogal ondeugend te zijn geweest. Hij liet zich op het podium dan ook moeilijk fotograferen. Later kwam ik Krishna tegen in de tuin en legde zijn oogverblindende verschijning vast in bovenstaand portret.

Paradoxaal India

Veel indruk maakten ook de Sikhs, die gekleed als heilige krijgers op het feest verschenen. Zij vertoonden op het toneel hun martial arts. Hoewel ze alles behalve agressief zijn dragen ze een zwaard. Weerbaarheid is belangrijk in hun tolerante spiritualiteit van universele liefde. Een merkwaardige paradox, die me doet denken aan de tv-serie Kungfu, die me als kind liet kennismaken met de wereld van spiritualiteit en wijsheid. David Carradine speelt in deze serie een Shaolin-monnik die zwervend door het Wilde Westen wordt getergd door allerlei gespuis. Alleen in uiterste nood dient hij hen fysiek van repliek – maar dan ook superieur. Als ik mijn vrouw Indra, met wie ik deze reis maak, mag geloven, dan zegt deze onverwachte combinatie veel over de geest van India. De Indiërs zijn trots op de dapperheid die de Shiks toonden bij de verdediging van hun land in moeilijke tijden en bewonderen die paradoxale eenheid van fysieke en spirituele kracht. India is volgens haar een land dat zowel geest als lichaam liefheeft. Het boeddhisme benadrukt te eenzijdig de geestelijke kant (zeg maar: de kloosterkant van de kerk). Ja, misschien is een vergelijking met het katholicisme wel verhelderend. Antoine Bodar zei daar prachtige dingen over op prime time televisie. Hij verweet Pauw en Witteman dat ze het katholicisme niet begrepen. “De Kerk”, zei hij, “kent ideaal en werkelijkheid. Rome bewaakt de regels. Maar de Kerk laat ook ruimte voor het leven, de realiteit van alledag. Beide hebben recht van spreken.”

Hoofddoekjes en kushandjes

Terug naar dat geweldige eindfeest. Namens de islam sprak Abdul Karim, docent Arabisch aan het HMI. Op eigen wijze belichtte hij het feest van Diwali door te zeggen dat God zelf het licht is. Hij zei dat hij niet aanwezig was omdat het moest, maar uit overtuiging. Hindoes en moslims zijn buren, en met buren deel je lief en leed, dus ook je feesten. Hij was niet alleen. Achter ons zat een aantal vrouwen met hoofddoekjes. Ze moesten lachen dat hun kind een kushandje stuurde toen een van ons naar hen zwaaide. We konden het niet laten om het tafereel te filmen, wat hier in India vrijwel nooit een probleem is. De moeder vroeg zelfs of we het filmpje wilden opsturen en gaf ons haar e-mailadres.

Mosterdzaad

Ondertussen ging op het podium het feest gewoon door. De “Dutch pastors” waren aan de beurt. Een select gezelschap uit ons midden zette een vlijmscherpe parodie op de planken van onze pogingen om het geheim van India te ontrafelen. Ze maakten furore als interfaith counselors die zelfs door het Witte Huis werden geraadpleegd en de wereld wilden “bekeren” tot de interfaith dialogue (wat natuurlijk helemaal niet de bedoeling is). Het cabaret werd omlijst door een onder leiding van Theo ingestudeerd lied. We hadden dit lijflied van Kerk in Actie al eerder gezongen in de devotion, een ochtendritueel waarmee op het HMI de dag begint. De tekst – “We share our faith, we share our hope” – is veelzeggend. Het lied koppelt het delen van geloof aan het verhaal van de vijf broden en de twee vissen. De dialoog met andere religies blijkt vaak fragiel en op weinig of niets gebaseerd. Maar zoals Nico het treffend formuleerde in onze allerlaatste devotion: “Ook het bijbels scheppingsverhaal begon met niets … Wees nooit bang om met niets te beginnen.” Dat lijkt een belangrijke wijsheid. Misschien is interfaith wel gewoon als mosterdzaad, dat volgens Jezus het geheim van het koninkrijk verbeeldt. Je moet er oog voor hebben. Laten we daarom vooral op de bloemen letten en niet op het onkruid. Want onkruid is er genoeg. Overal en altijd. In alle religies en ideologieën. 

Geschreven door Indra Nathoe & Karl van Klaveren, predikant in Den Haag