39e Internationale Barth Conferentie

Doodlopend spoor

Rond 1930 moest Karl Barth vaststellen dat hij in zijn theologische output in een impasse begon te geraken. Zeker tien jaren lang had hij er in een tijd 'tussen de tijden' op gehamerd dat theologen vooral steeds zullen moet wachten op het rechte woord, tot God zelf komt en het Woord neemt. Theologen konden er volgens hem slechts op wijzen dat dit gebeuren moet. Maar hebben theologen geen enkele andere taak? Kunnen ze nooit iets bestendigs vertellen over wat God dan te zeggen heeft, wat er in het Woord gebleken is? 

Ook al bijna tien jaar zocht Barth zich met vallen en opstaan een weg in de dogmatiek. Tweemaal had hij een volledige dogmatische collegereeks gegeven (het zogenaamde Göttinger Unterricht, met aanpassingen herhaald in Münster), en een eerste aanzet voor een prolegomena-band in de dogmatiek was in 1927 verschenen (Christliche Dogmatik im Entwurf). Maar de weg naar een houdbare manier om inhoudelijk over God te kunnen spreken, was hem nog altijd niet duidelijk. Welke gids kon hem verder helpen?

Na omwegen langs Luther en Augustinus besloot Barth zich in 1930 in het hol van de leeuw te wagen en te rade te gaan bij de aartsvader van de scholastieke theologie: Anselmus van Canterbury. En uitgerekend bij hem vond hij zo veel duidelijkheid over de weg die hij kon gaan, dat hij na het schrijven van een boek over Anselmus ook de ruimte vond om te beginnen aan zijn levenswerk, de Kirchliche Dogmatik.

Positieve start

Dat Barth niet eenvoudig doorging met het hameren op het aambeeld van een nagenoeg negatieve theologie (wij moeten over God spreken, maar vooral: we kunnen het niet) en dat hij zocht naar een inhoudelijk woord (al hebben wij niet de beschikking over God, we moeten over God spreken) had alles te maken met de tijd waarin hij leefde. Begin jaren dertig waren de ontsporingen in de theologie en in de maatschappij zo hevig, dat het weerwerk solide en inhoudelijk moest zijn, om een alternatief te kunnen bieden in de stormen van de tijd. In de leer gaan bij Anselmus was voor Barth geen vrijblijvende intellectuele exercitie, maar een levensnoodzakelijke onderneming om in de jaren die volgden een passend woord, en zelfs een belijdend woord (de Barmer Thesen) te kunnen uitspreken.

Daarom is het bestuderen van de impasse waar Barth in verkeerde, en de weg die hij wijst in zijn Anselmusboek, een uiterst actuele aangelegenheid. Hoe verhouden wij ons anno 2021 tot de wegen die Barth en Anselmus wijzen, en hoe denken we als theologen in onze ‘era’ methodisch verantwoord ter zake te kunnen spreken? Zo zal deze 39e Barth Conference een zeer bijdetijdse spits krijgen.

Eerbetoon

In 2020 verscheen er voor het eerst een Nederlandstalige editie van Barths Anselmusboek, verzorgd door Wessel ten Boom. Op 2 oktober 2021 overleed hij. Zijn werk heeft aanleiding gegeven tot deze conferentie, en de conferentie mag daarom wel gezien worden als een eerbetoon aan hem en zijn werk.

• Prof. dr. Georg Plasger (Siegen) zal ons inleiden in wat Barth wel en (vooral) niet leerde van Anselmus, vooral met betrekking tot de verzoeningsleer.
• Dr. Timothy Stanley (Newcastle, Australië) zal Barths wending tot Anselmus belichten vanuit de context van filosofische issues uit die tijd (1930) maar ook vanuit centrale filosofische discussies van dit moment.
• Dr. Juliane Schüz zal het geloofsbegrip in Barths Anselmusboek (Fides quaerens intellectum: Geloof op zoek naar inzicht) analyseren en ook beoordelen vanuit haar eigen praktijk als gemeentepredikant.

Van harte welkom op deze conferentie zijn predikanten, geestelijk verzorgers, PhD-studenten en studenten die:

• altijd al eens in de theologie van deze kerkvader van de twintigste eeuw hebben willen duiken, of er behoefte aan hebbben om dat eindelijk weer eens te kunnen doen
• genieten van het samen lezen van fundamentele teksten en het bediscussiëren van belangrijke theologische thema’s in een gemoedelijke en collegiale sfeer
• zich verheugen op het ontmoeten van collega’s uit andere hoeken van Europa

Tijdens de conferentie worden de hermeneutische, academische en disciplinaire competentie versterkt.

• lezen Fides quaerens intellectum
• maken van een leesverslag of indienen van een short paper (proposal) waaraan tijdens de conferentie ruimte kan worden geboden

Leesverslag en proposals welkom bij e.vant.slot@pthu.nl

• leesverslag vóór 4 oktober
• proposal vóór 15 juli; zie hiervoor ook de Conferentiepagina

Het voorlopige programma:

Woensdag 5 oktober

• 14.00 - 15.00 uur: Inloop
• 16.00 - 18.15 uur: Lezing, discussie, short papers 1/2
• 19.45 - 21.00 uur: Leesgroepen (start)

Donderdag 6 oktober 

• 09.30 - 10.30 uur: Leesgroepen (vervolg)
• 10.45 - 17.45 uur: Lezing, discussie, leesgroepen (vervolg), short papers 3/4
• 19.45 - 21.00 uur: Leesgroepen (vervolg)

Vrijdag 7 oktober

• 09.30 - 10.30 uur: Leesgroepen (afsluiting)
• 10.45 - 12.30 uur: Lezing, panel discussie
• 12.45 uur: Vertrek 

Een positieve beoordeling van het ingeleverde leesverslag of ingediende proposal en aanwezigheid bij de gehele conferentie geeft recht op het certificaat (2 ECTS).

Voorbereiding

Fides quaerens intellectum

Conferentie/Leesgroepen

De literatuur voor de diverse leesgroepen is op dit moment nog niet bekend. 

Tijdens de conferentie wordt gewerkt in verschillende leesgroepen. Graag horen wij uw voorkeur voor een van deze groepen. Zie bij Aanmelden en Opgave leesgroepen.

• Leesgroep 1: Parts from Fate and Idea in Theology' (‘Schicksal und Idee in der Theologie) (Engelstalig)
• Leesgroep 2: Capita selecta from FQI (Fides Quaerens Intellectum) (Engelstalig)
• Leesgroep 3: Capita selecta from FQI (Duitstalig)
• Leesgroep 4: Capita selecta from FQI (Nederlandstalig)

2 ECTS:

• 26 uur literatuurvoorbereiding en leesverslag
• 26 uur conferentie

Woensdag 5 tot en met vrijdag 7 oktober 2022.

Institut für Diakonat und pastorale Dienste
Überwasserkirchplatz 3
48143 Münster

Voor predikanten die de conferentie willen bijwonen in het kader van de Permanente Educatie worden de kosten van de Conferentie (€ 575) vergoed als zij nog minimaal 2 punten hebben in het aangestuurde deel van de PE. Aanmelding in Osiris verloopt via de aanmeldbutton boven aan deze pagina. 

Andere deelnemers kunnen zich aanmelden via de conferentiepagina en daar direct betalen.

• Aanmelden
  Aanmelden kan tot  1 september via de groene knop bovenaan deze pagina.
  Kies in Osiris voor Cursusjaar 2022-2023
• Voorkeur leegroep
  Wilt u na aanmelding laten weten naar welke leesgroep uw voorkeur uitgaat? 
  Uw gegevens zullen alleen gebruikt worden voor de juiste verwerking voor de conferentie.
• Bij annuleren:
  De annuleringsregeling vindt u op de pagina Overige informatie en voorwaarden

De organisatie van de Conferentie is in handen van:

• prof. dr. Katya Tolstaya (Vrije Universiteit Amsterdam)
• prof. dr Arnold Huijgen (Theologische Universiteit Apeldoorn)
• dr Niels den Hertog (Theologische Universiteit Apeldoorn)
• prof. dr. Edward van 't Slot (Protestanse Theologische Universiteit)

Voor vragen en contact: e.vant.slot@pthu.nl.